1 Συνοπτική παρουσίαση

Η οικονομία της ζώνης του ευρώ παρουσίασε στασιμότητα στο τέλος του 2023 σε ένα περιβάλλον αυστηρών συνθηκών χρηματοδότησης, υποτονικής εμπιστοσύνης και προγενέστερης απώλειας ανταγωνιστικότητας. Οι εισερχόμενες πληροφορίες υποδηλώνουν βραδύτερη ανάκαμψη σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα από ό,τι προβλεπόταν στις προβολές του Δεκεμβρίου 2023. Παρ’ όλα αυτά, η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται, βάσει των προβολών, να ανακάμψει σταδιακά εντός του έτους καθώς το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα θα αυξάνεται, εν μέσω μείωσης του πληθωρισμού και έντονης ανόδου των μισθών, και οι όροι εμπορίου θα βελτιώνονται. Δεδομένου ότι οι τρέχουσες διαταράξεις στις θαλάσσιες μεταφορές στην Ερυθρά Θάλασσα δεν είναι πιθανό να προκαλέσουν εκ νέου σημαντικούς περιορισμούς στην πλευρά της προσφοράς, η αύξηση των εξαγωγών αναμένεται να φθάσει σε επίπεδα που συμβαδίζουν με την ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης. Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, στην ανάκαμψη αναμένεται επίσης να συμβάλει η σταδιακή εξασθένηση των επιδράσεων από την αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Συνολικά, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να διαμορφωθεί σε 0,6% το 2024 και να ενισχυθεί σε 1,5% το 2025 και 1,6% το 2026. Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, οι προοπτικές για τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2024, λόγω μεταφερόμενων επιδράσεων από προηγούμενα απροσδόκητα αρνητικά στοιχεία και των δυσμενέστερων εισερχόμενων πληροφοριών για τις μελλοντικές εξελίξεις, έχουν παραμείνει αμετάβλητες για το 2025 και έχουν αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα πάνω για το 2026.^[1]

Ο πληθωρισμός αναμένεται, βάσει των προβολών, να αποκλιμακωθεί περαιτέρω λόγω της συνεχιζόμενης άμβλυνσης των πιέσεων σε προηγούμενα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών και λόγω της επίδρασης που ασκεί η περιοριστική νομισματική πολιτική, αν και με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι είχε παρατηρηθεί το 2023. Οι πιέσεις αυτές αναμένεται να συνεχίσουν να εξασθενούν και οι διαταράξεις στις θαλάσσιες μεταφορές στην Ερυθρά Θάλασσα αναμένεται να έχουν περιορισμένη ανοδική επίδραση. Καθώς οι τιμές της ενέργειας μειώνονται, οι έντονες εξελίξεις στο κόστος εργασίας αναμένεται να αποτελέσουν τον κυρίαρχο παράγοντα που συμβάλλει στον πληθωρισμό βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Ο ρυθμός αύξησης των ονομαστικών μισθών αναμένεται να παραμείνει υψηλός, λόγω της επίμονης στενότητας στην αγορά εργασίας, αλλά να υποχωρήσει σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής καθώς θα εξασθενεί η ανοδική επίδραση των μέτρων αντιστάθμισης του πληθωρισμού. Η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας αναμένεται να συμβάλει στη συγκράτηση των πιέσεων από την πλευρά του κόστους εργασίας. Η αύξηση των κερδών εκτιμάται ότι θα επιβραδυνθεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και θα απορροφήσει μέρος του κόστους εργασίας, περιορίζοντας τη μετακύλισή του στις τιμές. Συνολικά, ο μέσος ετήσιος γενικός πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να μειωθεί από 5,4% το 2023 σε 2,3% το 2024, 2,0% το 2025 και 1,9% το 2026. Δεδομένων των υποτονικών προοπτικών για τον πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας, ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει χαμηλότερος του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2024 και το 2025, κυρίως λόγω των άμεσων και έμμεσων επιδράσεων από τις χαμηλότερες υποθέσεις για τις τιμές των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων και τις μικρότερες πιέσεις από την πλευρά του κόστους εργασίας, ενώ για το 2026 παραμένει αμετάβλητος.

2 Πραγματική οικονομία

Η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ παρουσίασε στασιμότητα το δ΄ τρίμηνο του 2023, πιθανόν επειδή η μικρή θετική συμβολή της εγχώριας ζήτησης και των καθαρών εξαγωγών αντισταθμίστηκε από τη συνεχιζόμενη μείωση των αποθεμάτων (Διάγραμμα 1).^[2] Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο τριμηνιαίος ρυθμός ανάπτυξης το δ΄ τρίμηνο του 2023 ήταν 0,0%, ελαφρώς χαμηλότερος από το 0,1% σύμφωνα τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023. Η βιομηχανική παραγωγή της ζώνης του ευρώ εκτός του τομέα των κατασκευών παρέμεινε στάσιμη το δ΄ τρίμηνο του 2023 ενώ η αύξηση που σημειώθηκε τον Δεκέμβριο υποδηλώνει πιθανή ανάκαμψη. Αντίθετα, το προϊόν του τομέα των κατασκευών και οι λιανικές πωλήσεις συνέχισαν τις πτωτικές τάσεις τους και το προϊόν του τομέα των υπηρεσιών έγινε αρνητικό στα τέλη του προηγούμενου έτους. Ενώ η αύξηση των εξαγωγών συνέχισε να υπολείπεται σε σχέση με την άνοδο της εξωτερικής ζήτησης, κάποια εκτιμώμενη μείωση των αποθεμάτων, που πιθανώς συνεχιζόταν στο τέλος του 2023,^[3] οδήγησε σε χαμηλή αύξηση των εισαγωγών. Έτσι, η αρνητική συμβολή της μεταβολής των αποθεμάτων πιθανώς αντιστάθμισε την ελαφρά αύξηση της εγχώριας ζήτησης και των καθαρών εξαγωγών.

Διάγραμμα 1

Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές, τριμηνιαία στοιχεία διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών)

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει χαμηλός στις αρχές του 2024, εν μέσω της εξασθένησης των ευνοϊκών παραγόντων και αυστηρών συνθηκών χρηματοδότησης, και στη συνέχεια να ενισχυθεί, στηριζόμενος στην αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών, τη δημόσια κατανάλωση και την εξωτερική ζήτηση. Η ώθηση στη δραστηριότητα από την επανεκκίνηση της οικονομίας μετά την πανδημία εξασθενεί, ενώ η αρνητική επίδραση των αυστηρών συνθηκών χρηματοδότησης και της αυξημένης αβεβαιότητας των καταναλωτών παραμένει σημαντική. Οι δείκτες ερευνών για τις μελλοντικές εξελίξεις παρέμειναν σε επίπεδα που κατά μέσο όρο υποδηλώνουν συρρίκνωση το πρώτο δίμηνο του 2024. Ωστόσο, η μείωση του πληθωρισμού και η σθεναρή αύξηση των μισθών, στο πλαίσιο μιας αγοράς εργασίας που εξακολουθεί να παρουσιάζει στενότητα, αναμένεται να ενισχύσουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών το α΄ εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Επομένως, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να στηριχθεί κυρίως από την ιδιωτική κατανάλωση. Ο ρυθμός ανάπτυξης εκτιμάται ότι θα επιταχυνθεί ελαφρώς περαιτέρω το β΄ εξάμηνο του 2024, ωθούμενος από την άνοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης, εν μέσω αυξήσεων του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος και αναμενόμενης ανάκαμψης της εμπιστοσύνης. Η δημόσια κατανάλωση προβλέπεται επίσης να αυξηθεί στη διάρκεια του 2024, εν μέρει αντανακλώντας την εμφανιζόμενη με χρονική υστέρηση επίδραση των μέτρων αντιστάθμισης του πληθωρισμού στους μισθούς του δημόσιου τομέα, ενώ η εξέλιξη των εξαγωγών αναμένεται να συγκλίνει περισσότερο με την εξέλιξη της εξωτερικής ζήτησης. Μεσοπρόθεσμα, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω σε επίπεδα οριακά υψηλότερα από τον προ της πανδημίας μέσο όρο, υποβοηθούμενος από την αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων, την ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης και την εξασθένηση των αρνητικών επιδράσεων της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής (Πίνακας 2). Η απόσυρση των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης που έχουν θεσπιστεί από το 2022 και εξής για την αντιστάθμιση του υψηλού πληθωρισμού και των τιμών της ενέργειας θα έχει μικρό αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη την περίοδο 2024-26, αλλά η συνολική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής θα είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη την περίοδο 2025-26.

Οι συνθήκες χρηματοδότησης, ιδίως τα υψηλά επιτόκια, αναμένεται να συνεχίσουν να ασκούν έντονη αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη, η οποία θα εξαλειφθεί σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο αντίκτυπος των μέτρων νομισματικής πολιτικής που έχουν ληφθεί από τον Δεκέμβριο του 2021 και εξής εξακολουθεί να μεταδίδεται στην πραγματική οικονομία, επηρεάζοντας τις προοπτικές ανάπτυξης, ιδίως για το 2024.^[4] Επιπλέον, οι συνθήκες προσφοράς πιστώσεων έχουν γίνει σημαντικά πιο αυστηρές από το τέλος του 2022, αν και ο ρυθμός αυστηροποίησης επιβραδύνθηκε πρόσφατα, όπως αναφέρεται στην τελευταία έρευνα της ΕΚΤ για τις τραπεζικές χορηγήσεις στη ζώνη του ευρώ. Οι αρνητικές επιδράσεις από την πλευρά της προσφοράς πιστώσεων θα επηρεάσουν, βάσει των υποθέσεων, κυρίως τις επιχειρηματικές επενδύσεις και τις επενδύσεις σε κατοικίες και, σε μικρότερο βαθμό, την ιδιωτική κατανάλωση. Με βάση τις προσδοκίες της αγοράς για τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων (Πλαίσιο 1), η αρνητική επίδραση της νομισματικής πολιτικής και των συνθηκών της προσφοράς πιστώσεων στην οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να αρχίσει να εξασθενεί σταδιακά στη διάρκεια του 2024, αν και εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα για το πότε και σε ποια έκταση θα συμβεί αυτό. Ως εκ τούτου, μέρος της προβλεπόμενης επιτάχυνσης του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα συναρτάται με την εξασθένηση αυτών των αρνητικών επιδράσεων.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας (ποσ. μον.) για το 2024, παραμένει αμετάβλητος για το 2025 και έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2026. Οι αναθεωρήσεις για το 2024 αντανακλούν τις μεταφερόμενες επιδράσεις από τα πρόσφατα χαμηλότερα από ό,τι αναμενόταν στοιχεία για το 2023 και την προς τα κάτω αναθεώρηση του τριμηνιαίου ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς οι δείκτες ερευνών παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Τα πιο αρνητικά από ό,τι αναμενόταν αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένων των δεικτών μελλοντικών εξελίξεων από τις έρευνες για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, συνεπάγονται αναθεωρήσεις προς τα κάτω της εγχώριας ζήτησης, οι οποίες αντισταθμίζονται εν μέρει από μικρές προς τα πάνω αναθεωρήσεις των καθαρών εξαγωγών. Η μειωμένη αρνητική επίδραση από τις συνθήκες χρηματοδότησης και οι χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων οδήγησαν σε μικρές αναθεωρήσεις προς τα πάνω της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων για το 2026.

Όσον αφορά τις συνιστώσες του πραγματικού ΑΕΠ, η πραγματική ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να είναι ο βασικός παράγοντας που συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, υποβοηθούμενη από την έντονη αύξηση του πραγματικού εισοδήματος και τη βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Η ιδιωτική κατανάλωση εκτιμάται ότι αυξήθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2023. Η καταναλωτική δαπάνη αναμένεται, βάσει των προβολών, να ενισχυθεί σταδιακά τα επόμενα τρίμηνα, αντανακλώντας τη μείωση του πληθωρισμού και τη συνεχιζόμενη συνολική ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας. Επιπλέον, η μείωση της αβεβαιότητας και η βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών αναμένεται να παράσχουν πρόσθετη στήριξη στην ιδιωτική κατανάλωση, η οποία αναμένεται να αυξηθεί την περίοδο 2025-26 με ετήσιους ρυθμούς πολύ υψηλότερους από τον προ της πανδημίας μέσο όρο. Ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,2 ποσ. μον. για το 2024 σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, κυρίως λόγω της ασθενέστερης από ό,τι αναμενόταν δυναμικής το α΄ εξάμηνο του έτους. Έχει αναθεωρηθεί οριακά προς τα πάνω για το 2026 στο πλαίσιο των προσδοκιών για κάπως ταχύτερη ομαλοποίηση της συμπεριφοράς των νοικοκυριών όσον αφορά τις δαπάνες, η οποία αντανακλάται στην ελαφρώς εντονότερη μείωση του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών.

Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα εκτιμάται ότι αυξήθηκε το 2023 και αναμένεται, βάσει των προβολών, να ενισχυθεί περαιτέρω τα επόμενα έτη, αντανακλώντας τη μείωση του πληθωρισμού και την εύρωστη άνοδο των μισθών, ενώ οι αποταμιεύσεις αναμένεται να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα πιθανόν ανέκαμψε το 2023, λόγω της έντονης αύξησης των αμοιβών εξαρτημένης εργασίας και άλλων εισοδημάτων και της μείωσης του πληθωρισμού. Το εισόδημα από άλλες πηγές εκτός της εξαρτημένης εργασίας (π.χ. από αυτοαπασχόληση και από χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία), σε συνδυασμό με την έντονη αύξηση των μισθών, αναμένεται να στηρίξει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών βραχυπρόθεσμα. Το ποσοστό αποταμίευσης αναμένεται να παραμείνει αυξημένο το 2024 αντανακλώντας την ακόμα υψηλή αβεβαιότητα και τα ισχυρά κίνητρα για αποταμίευση λόγω των υψηλών επιτοκίων και της δυσχερέστερης πρόσβασης σε πιστώσεις, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη αύξηση του εισοδήματος από άλλες πηγές εκτός της εξαρτημένης εργασίας (δεδομένης της υψηλής ροπής των καταναλωτών προς αποταμίευση αυτού του είδους εισοδήματος). Από το 2025, καθώς θα υποχωρούν η αβεβαιότητα και οι πληθωριστικές πιέσεις και θα ομαλοποιείται σταδιακά η καταναλωτική συμπεριφορά, το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών αναμένεται να μειωθεί αλλά να παραμείνει πάνω από το προ της πανδημίας επίπεδό του σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, καθώς η άνοδος των επιτοκίων αντισταθμίζει την επιθυμία των νοικοκυριών να ομαλοποιήσουν την αποταμιευτική τους συμπεριφορά μετά την πανδημία. Το απόθεμα των συσσωρευμένων αποταμιεύσεων δεν είναι πιθανό να στηρίξει την αύξηση της κατανάλωσης, καθώς συγκεντρώνεται στα πλουσιότερα νοικοκυριά και διακρατείται κυρίως με τη μορφή μη ευχερώς ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων. Επίσης, οι υψηλοί ρυθμοί πληθωρισμού των προηγούμενων χρόνων έχουν επηρεάσει αρνητικά το απόθεμα αποταμιεύσεων σε πραγματικούς όρους.

Οι επενδύσεις σε κατοικίες προβλέπεται να μειωθούν περαιτέρω το 2024 προτού ανακάμψουν το 2025 και το 2026, καθώς οι αυστηρές συνθήκες χρηματοδότησης σταδιακά θα χαλαρώνουν και τα εισοδήματα των νοικοκυριών θα αυξάνονται δυναμικά. Οι επενδύσεις σε κατοικίες είναι πιθανόν να μειώθηκαν εκ νέου το τελευταίο τρίμηνο του 2023, μετά από συρρίκνωση τα δύο προηγούμενα τρίμηνα. Αναμένεται να συνεχίσουν την καθοδική τους τάση το 2024 λόγω της προηγηθείσας σημαντικής αυστηροποίησης των συνθηκών χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης της απότομης αύξησης των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και των αυστηρότερων κριτηρίων χορήγησης τραπεζικών δανείων. Ωστόσο, καθώς οι συνθήκες χρηματοδότησης θα βελτιώνονται σταδιακά, το εισόδημα των νοικοκυριών θα αυξάνεται δυναμικά και η εμπιστοσύνη θα ανακάμπτει, οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται, βάσει των προβολών, να ανακάμψουν από το 2025 και μετά και να αυξηθούν με ταχύτερο ρυθμό το 2026.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να παραμείνουν υποτονικές το 2024 και στη συνέχεια να αυξηθούν σταδιακά συμβαδίζοντας με τη βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης, την ενίσχυση της ζήτησης και την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων μέσω του προγράμματος Next Generation EU (NGEU). Οι επιχειρηματικές επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ εκτιμάται ότι συρρικνώθηκαν απότομα το τελευταίο τρίμηνο του 2023, καταγράφοντας πολύ μεγαλύτερη πτώση από ό,τι αναμενόταν. Αυτή η απροσδόκητη εξέλιξη αντανακλά, πρώτον, την ταχύτερη από το αναμενόμενο εκτέλεση εκκρεμών παραγγελιών και εξάντληση των αποθεμάτων ασφαλείας που είχαν δημιουργήσει οι επιχειρήσεις από εσωτερικούς χρηματοδοτικούς πόρους τους και τα οποία είχαν προηγουμένως χρησιμεύσει ως ανάχωμα απέναντι στις δυσμενέστερες συνθήκες χρηματοδότησης, και δεύτερον, καθυστερήσεις στις εκταμιεύσεις του NGEU, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει αντίστοιχα και η δυνητική θετική επίδραση του προγράμματος μέσω της προσέλκυσης επενδύσεων. Συνολικά, οι επιχειρηματικές επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να συρρικνωθούν το 2024 (σε αντίθεση με τη συγκρατημένη αύξηση που αναμενόταν στις προβολές του Δεκεμβρίου 2023), αλλά να αυξηθούν το 2025 και το 2026. Αυτή η ανάκαμψη μεσοπρόθεσμα αντανακλά τη σταδιακά φθίνουσα αρνητική επίδραση των δυσμενών συνθηκών χρηματοδότησης, καθώς και τις συνεχιζόμενες προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα να αυξήσει τις επενδύσεις του στην πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της εγχώριας και της εξωτερικής ζήτησης.

Το εμπόριο της ζώνης του ευρώ αναμένεται να βελτιωθεί, αν και θα παραμείνει υποτονικό με βάση τα ιστορικά δεδομένα. Οι πραγματικές εξαγωγές της ζώνης του ευρώ συνέχισαν να υποχωρούν το γ΄ τρίμηνο του 2023, αλλά εκτιμάται ότι ανέκαμψαν το δ΄ τρίμηνο. Αναμένεται να αυξηθούν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με τις εξελίξεις στην εξωτερική ζήτηση. Σημειώνεται σχετικά ότι η πρόβλεψη του βασικού σεναρίου δεν περιλαμβάνει σημαντικές επιδράσεις από τις διαταράξεις στην Ερυθρά Θάλασσα οι οποίες αναμένεται να είναι βραχύβιες (βλ. Πλαίσιο 2 σχετικά με το βασικό σενάριο και το Πλαίσιο 3 σχετικά με ένα σενάριο που υποθέτει κλιμάκωση των διαταράξεων). Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, το εξαγωγικό μερίδιο της ζώνης του ευρώ είναι κάπως υψηλότερο στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ωστόσο, αναμένεται να παραμείνει πολύ χαμηλότερα από τα προ της πανδημίας επίπεδα λόγω των προκλήσεων ανταγωνιστικότητας που σχετίζονται με την προηγούμενη ανατίμηση του ευρώ και με τις προηγούμενες διαταραχές των τιμών της ενέργειας. Οι εισαγωγές το γ΄ τρίμηνο του 2023 ήταν χαμηλότερες από ό,τι αναμενόταν και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα αναμένεται να αυξηθούν με πιο συγκρατημένο ρυθμό από ό,τι προβλεπόταν στις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, λόγω της υποτονικότητας των συνιστωσών της ζήτησης που χαρακτηρίζονται από ένταση εμπορίου, όπως οι επενδύσεις. Στη συνέχεια, οι εισαγωγές αναμένεται, βάσει των προβολών, να ανακάμψουν συμβαδίζοντας με τη σταδιακή ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης. Συνολικά, οι καθαρές εξαγωγές – που σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία ήταν ισχυρότερες από ό,τι αναμενόταν – εκτιμάται ότι θα παραμείνουν κάπως υψηλότερες σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η δε συμβολή τους στο ΑΕΠ αναμένεται να γίνει σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2024 και το 2025 και να στηρίξει ελαφρώς την ανάπτυξη το 2026 (βλ. Διάγραμμα 2). Οι όροι εμπορίου αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχίσουν να βελτιώνονται σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, κυρίως λόγω των χαμηλότερων τιμών των εισαγομένων, αντανακλώντας την πτώση των τιμών της ενέργειας. Αυτό μεταφράζεται σε πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, που από το 2024 προβλέπεται να επανέλθει στα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την ενεργειακή κρίση.

Διάγραμμα 2

Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ – ανάλυση στις κύριες συνιστώσες των δαπανών

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Η αγορά εργασίας παραμένει ανθεκτική, αν και η δυναμική της υποχωρεί κάπως, καθώς η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να εξομαλυνθεί σε σχέση με τους υψηλούς ρυθμούς που κατέγραψε το 2023. Σε γενικές γραμμές όπως είχε προβλεφθεί στις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, ο ρυθμός αύξησης της συνολικής απασχόλησης αναμένεται να επιβραδυνθεί από 1,4% το 2023 σε 0,5% το 2024 και να σταθεροποιηθεί σε 0,3% και 0,4% το 2025 και το 2026 αντίστοιχα (Διάγραμμα 3). Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας αναμένεται να ενισχυθεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αλλά τα επίπεδα παραγωγικότητας το 2026 φαίνεται ότι θα παραμείνουν σημαντικά χαμηλότερα από τη μακροχρόνια γραμμική τάση. Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να ακολουθήσει αρχικά ελαφρά ανοδική πορεία και στη συνέχεια ελαφρά πτωτική: αντιδρώντας με χρονική υστέρηση στην εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας, εκτιμάται ότι θα αυξηθεί σε 6,7% το 2024 και θα μειωθεί σε 6,6% το 2025 και το 2026. Το ποσοστό ανεργίας της ζώνης του ευρώ αναθεωρήθηκε προς τα πάνω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2024 και το 2025 και κατά 0,2 ποσ. μον. για το 2026.

Διάγραμμα 3

Αγορά εργασίας στη ζώνη του ευρώ

(ποσοστό % του εργατικού δυναμικού (αριστερή κλίμακα), ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές (δεξιά κλίμακα))

Πλαίσιο 3
Ανάλυση σεναρίου που υποθέτει δυνητική κλιμάκωση των διαταράξεων στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας

Αυτό το σενάριο αναλύει τους κινδύνους για τις προβολές του βασικού σεναρίου του Μαρτίου 2024 οι οποίοι απορρέουν από πιο παρατεταμένες διαταράξεις των θαλάσσιων μεταφορών στην Ερυθρά Θάλασσα και στον Κόλπο του Άντεν. Μετά από επανειλημμένες επιθέσεις των ανταρτών Χούθι σε φορτηγά πλοία που διέρχονται από τον πορθμό Μπαμπ-ελ-Μπαντέμπ (δηλ. το νότιο σημείο εισόδου στην Ερυθρά Θάλασσα για πλοία που κατευθύνονται προς τη Διώρυγα του Σουέζ), ο όγκος φορτίων που διαμετακομίζεται μειώθηκε κατά περίπου 70% από τις αρχές Δεκεμβρίου του 2023 (Διάγραμμα Α, γράφημα α).^[8] Το βασικό σενάριο των προβολών του Μαρτίου 2024 υποθέτει ότι οι διαταράξεις των θαλάσσιων μεταφορών θα είναι μάλλον βραχύβιες και οι επιπτώσεις τους θα είναι περιορισμένες (Πλαίσιο 2). Το παρόν πλαίσιο εξετάζει ένα σενάριο πιο σοβαρών και πιο παρατεταμένων διαταράξεων μέχρι το τέλος του γ΄ τριμήνου, με de facto κλείσιμο της Διώρυγας του Σουέζ, ενώ η κατάσταση ομαλοποιείται σταδιακά το δ΄ τρίμηνο του 2024. Το σενάριο υποθέτει ότι δεν θα υπάρξει κλιμάκωση της σύγκρουσης με εμπλοκή μεγάλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών (π.χ. Ιράν), που θα είχε ως αποτέλεσμα, για παράδειγμα, το μερικό κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.^[9] Το μερικό κλείσιμο θα είχε μεγαλύτερες οικονομικές επιπτώσεις, δεδομένου ότι σημαντικός όγκος του εμπορίου πετρελαίου πραγματοποιείται μέσω αυτής της οδού (περίπου 20%).

Οι διαταράξεις στην Ερυθρά Θάλασσα που έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα μπορούν να επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία μέσω της αύξησης του κόστους θαλάσσιων μεταφορών, της ανόδου των τιμών του πετρελαίου και της μείωσης του εμπορίου, αλλά μέχρι τώρα οι επιπτώσεις φαίνονται να είναι περιορισμένες. Περίπου το 12% του αργού πετρελαίου που μεταφέρεται δια θαλάσσης παγκοσμίως και το 10% του συνολικού παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου διέρχονται από τη Διώρυγα του Σουέζ. Οι διαταράξεις των θαλάσσιων μεταφορών μπορεί να έχουν πολλαπλές ανεπιθύμητες επιδράσεις. Πρώτον, οι καθυστερήσεις στη μεταφορά πετρελαίου μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερες τιμές του πετρελαίου λόγω της πιο περιορισμένης παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου. Ωστόσο, μετά από μια σύντομη περίοδο μεταβλητότητας, η τιμή spot του αργού πετρελαίου τύπου Brent μειώθηκε και βρίσκεται σήμερα κάτω από το επίπεδο που καταγράφηκε μετά τις πρώτες επιθέσεις των ανταρτών Χούθι.^[10] Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα πετρελαιοφόρα που διέρχονται από την περιοχή ουσιαστικά δεν έχουν επηρεαστεί και μόνο ορισμένες πετρελαϊκές εταιρίες έχουν αναστείλει τις δραστηριότητές τους στην περιοχή (Διάγραμμα Α, γράφημα β).^[11],[12] Δεύτερον, επηρεάζονται οι όγκοι του παγκόσμιου εμπορίου και το κόστος μεταφοράς, καθώς τα ταξίδια μεταξύ της Ασίας και της Ευρώπης διαρκούν περίπου 30% περισσότερο, γιατί τα πλοία ακολουθούν εναλλακτική διαδρομή περιπλέοντας την Αφρική από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, ενώ αυξάνεται η ζήτηση χωρητικότητας εμπορευματοκιβωτίων παγκοσμίως. Ως εκ τούτου, το υψηλότερο κόστος μεταφοράς θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές καταναλωτή. Από την έναρξη των επιθέσεων των ανταρτών Χούθι, το κόστος μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων πράγματι αυξήθηκε σημαντικά σε συγκεκριμένες διαδρομές, αλλά παραμένει πολύ χαμηλότερο από τα υψηλά επίπεδα που καταγράφηκαν το 2021 και το 2022 (Διάγραμμα Α, γράφημα γ). Τρίτον, οι καθυστερήσεις στις μεταφορές θα μπορούσαν να διαταράξουν την παραγωγή λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας πρώτων υλών και ενδιάμεσων εισροών, ιδίως σε κλάδους που ακολουθούν τη μέθοδο «just-in-time» στη διαχείριση της εφοδιαστικής τους αλυσίδας (σύμφωνα με την οποία οι προμήθειες παραδίδονται κατά τη χρονική στιγμή της ζήτησης). Τον Ιανουάριο του 2024 οι Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Managers' Indices – PMI) για τους χρόνους παράδοσης των προμηθευτών αυξήθηκαν για τις χώρες που είναι πιο εκτεθειμένες στις διαταράξεις των θαλάσσιων μεταφορών, αλλά παρέμειναν σημαντικά χαμηλότεροι από τα επίπεδα του 2021 και του 2022 (Διάγραμμα Α, γράφημα δ). Τέλος, ενώ οι διαταράξεις σε κρίσιμες θαλάσσιες οδούς όπως η Ερυθρά Θάλασσα ενδέχεται να ενισχύσουν την αβεβαιότητα στις παγκόσμιες αγορές, ο δείκτης μεταβλητότητας VIX, που μετρά την αβεβαιότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές, παραμένει κάτω από το επίπεδο που καταγράφηκε την ημέρα των πρώτων επιθέσεων των ανταρτών Χούθι (Διάγραμμα Α, γράφημα β).

Διάγραμμα Α

Εξελίξεις σε βασικούς δείκτες θαλάσσιων μεταφορών

α) Όγκοι διαμετακομιστικού εμπορίου μέσω θαλάσσης	β) Μεταβλητότητα της τιμής του πετρελαίου και της χρηματοπιστωτικής αγοράς
(δείκτες: Νοέμβριος, 2023 = 100)	(δείκτες)
γ) Τιμές θαλάσσιων μεταφορών	δ) Χρόνοι παράδοσης των προμηθευτών (PMI)
(δείκτες, 5 Νοεμβρίου 2023 = 100)	(δείκτες διάχυσης)

Εκτιμήσεις βάσει υποδειγμάτων υποδηλώνουν ότι σε περίπτωση κλιμάκωσης των διαταράξεων στις θαλάσσιες μεταφορές, οι επιπτώσεις για το παγκόσμιο εμπόριο και το εμπόριο της ζώνης του ευρώ θα είναι πιθανότατα περιορισμένες. Οι επιδράσεις στον όγκο εμπορίου σύμφωνα με ένα υποθετικό σενάριο πιο παρατεταμένων διαταράξεων στις θαλάσσιες μεταφορές ποσοτικοποιούνται με τη χρήση διανυσματικών αυτοπαλίνδρομων υποδειγμάτων (VAR) για το παγκόσμιο εμπόριο και το εμπόριο της ζώνης του ευρώ. Οι διαταράξεις στις θαλάσσιες μεταφορές υπολογίζονται κατά προσέγγιση από τον δείκτη Global Supply Chain Pressure Index – GSCPI της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, ενώ το κλείσιμο της Διώρυγας του Σουέζ που προκλήθηκε από το πλοίο εμπορευματοκιβωτίων «Ever Given» το 2021 χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό διαταράξεων στην εφοδιαστική αλυσίδα που σχετίζονται με τον αποκλεισμό αυτής της θαλάσσιας οδού.^[13],[14] Στο σενάριο αυτό, ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου είναι χαμηλότερος κατά 1,1 ποσ. μον. το 2024 και κατά 0,5 ποσ. μον. το 2025 σε σύγκριση με το βασικό σενάριο των προβολών του Μαρτίου 2024, ενώ για το 2026 δεν επηρεάζεται (Διάγραμμα Β, γράφημα α). Αυτές οι επιδράσεις αντανακλούν την υψηλότερη χρήση μεταφορικής δυναμικότητας και τη μείωση των αποθεμάτων λόγω πιο μακροχρόνιων διαταράξεων του εμπορίου, αλλά και τη μείωση του εμπορίου ως αντίδραση στις πιο επίμονες αυξήσεις των τιμών των μεταφορών.^[15] Η επίδραση στο εμπόριο της ζώνης του ευρώ είναι μεγαλύτερη. Σε σύγκριση με το βασικό σενάριο, ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ είναι χαμηλότερος κατά 1,3 ποσ. μον. το 2024 και κατά 0,8 ποσ. μον. το 2025. Αυτό αντανακλά τη σχετικά μεγαλύτερη έκθεση της ζώνης του ευρώ σε διαταράξεις στη Διώρυγα του Σουέζ, αλλά και το γεγονός ότι η ζώνη του ευρώ είναι σχετικά πιο ανοικτή στο διεθνές εμπόριο και περισσότερο ενσωματωμένη σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας.

Στο σενάριο που υποθέτει κλιμάκωση, ο πληθωρισμός της ζώνης του ευρώ θα ήταν περίπου 0,25 ποσ. μον. πάνω από την πρόβλεψη του βασικού σεναρίου τόσο το 2024 όσο και το 2025, αλλά η επίδραση θα ήταν μικρότερη το 2026. Ο πληθωριστικός αντίκτυπος του υψηλότερου κόστους μεταφορών είναι περιορισμένος, καθώς το κόστος του θαλάσσιου εμπορίου αντιστοιχεί σε μικρό μερίδιο του συνολικού κόστους των εισροών. Επιπλέον, δεν φαίνεται πιθανό να υπάρξει πλήρη μετακύλιση των υψηλότερων τιμών των συντελεστών παραγωγής στις τιμές καταναλωτή, δεδομένης της τρέχουσας σχετικής εξασθένησης της ζήτησης και της δυνατότητας των επιχειρήσεων να απορροφούν μέρος του υψηλότερου κόστους μέσω των περιθωρίων κέρδους τους. Ωστόσο, οικονομετρικές εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι, στο σενάριο που υποθέτει κλιμάκωση, ο παγκόσμιος πληθωρισμός θα αυξανόταν κατά 0,15 ποσ. μον. το 2024 και κατά 0,20 ποσ. μον. το 2025 σε σχέση με την πρόβλεψη του βασικού σεναρίου. Ο ελαφρώς ισχυρότερος αντίκτυπος το 2025 σχετίζεται με το γεγονός ότι οι μεταβολές των τιμών σποτ των ναύλων μετακυλίονται με χρονική υστέρηση στις συμφωνούμενους ναύλους, οι οποίοι υπόκεινται σε περιοδική διαπραγμάτευση. Δεδομένης της μεγαλύτερης έκθεσης της ζώνης του ευρώ στις διαταράξεις, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ θα δεχόταν σημαντικότερη επίδραση κατά περίπου 0,25 ποσ. μον. (σε σύγκριση με το βασικό σενάριο) τόσο το 2024 όσο και το 2025 (Διάγραμμα Β, γράφημα β). Η επίπτωση στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ το 2026 θα ήταν μικρή, καθώς οι επιδράσεις από την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας των θαλάσσιων μεταφορών θα αντιστάθμιζαν εν μέρει την καθυστερημένη μετακύλιση του κόστους θαλάσσιων μεταφορών στον πληθωρισμό.

Διάγραμμα Β

Επιδράσεις στο εμπόριο και τον πληθωρισμό παγκοσμίως και στη ζώνη του ευρώ σύμφωνα με το σενάριο που υποθέτει κλιμάκωση

α) Εμπορικές ροές	β) Τιμές καταναλωτή
(απόκλιση από τους ρυθμούς αύξησης που προβλέπονται στο βασικό σενάριο, ποσοστιαίες μονάδες)	(απόκλιση από τους ρυθμούς αύξησης που προβλέπονται στο βασικό σενάριο, ποσοστιαίες μονάδες)

3 Δημοσιονομικές προοπτικές

Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να γίνει ακόμη πιο συσταλτική το 2024 και να σταθεροποιηθεί τα επόμενα έτη (Πίνακας 3). Η μερική άρση των μέτρων στήριξης έναντι του ενεργειακού κόστους και του πληθωρισμού εκτιμάται ότι είχε ως αποτέλεσμα τη συσταλτική μεταβολή της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής (η οποία ορίζεται ως η μεταβολή του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς αποτελέσματος^[16]) το 2023, η οποία αναμένεται να γίνει σημαντικά πιο συσταλτική το 2024. Το 2025 η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται, βάσει των προβολών, να γίνει ελαφρώς πιο συσταλτική λόγω της περαιτέρω μείωσης των υπόλοιπων μέτρων στήριξης έναντι των υψηλών τιμών της ενέργειας καθώς και λόγω των αυξήσεων των άμεσων φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, που αντισταθμίζονται εν μέρει από περιορισμένες αυξήσεις των δημόσιων επενδύσεων και της δημόσιας κατανάλωσης. Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να είναι ουδέτερη το 2026. Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ παραμένει σε γενικές γραμμές αμετάβλητη, καθώς οι (μάλλον περιορισμένες) αναθεωρήσεις σε επίπεδο χώρας και μεταξύ των διαφόρων δημοσιονομικών παρεμβάσεων εν πολλοίς αλληλεξουδετερώνονται.

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της ζώνης του ευρώ αναμένεται να βελτιωθεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αλλά λιγότερο από ό,τι προβλεπόταν στις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, ενώ ο λόγος του χρέους προβλέπεται να ακολουθήσει ελαφρώς ανοδική τάση. Το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί το 2024 σε 2,9% του ΑΕΠ και να παραμείνει κάτω από την τιμή αναφοράς 3% για το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής. Το 2026 το δημοσιονομικό έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ θα είναι, σύμφωνα με τις προβολές, κατά 0,8 ποσ. μον. χαμηλότερο από το επίπεδο του 2022. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μείωση του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς ελλείμματος την περίοδο 2023-25, που εκτιμάται ότι θα υπεραντισταθμίζει την αύξηση των δαπανών για τόκους. Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, το κάπως υψηλότερο έλλειμμα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής οφείλεται στην επιδείνωση της κυκλικής συνιστώσας, που αντισταθμίζεται εν μέρει από τις προς τα κάτω αναθεωρήσεις των δαπανών για τόκους οι οποίες αντανακλούν ευνοϊκότερες συνθήκες χρηματοδότησης. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ εκτιμάται ότι μειώθηκε σε 88,3% το 2023, αλλά αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να αυξηθεί ελαφρώς μέχρι το 2026, λόγω των πρωτογενών ελλειμμάτων και των αναμενόμενων θετικών προσαρμογών ελλείμματος-χρέους, οι οποίες εκτιμάται ότι αντισταθμίζονται εν μέρει από τις αρνητικές διαφορές επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης. Μετά από ευνοϊκή επίδραση βάσης από το 2023, ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ αναθεωρήθηκε προς τα πάνω στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, κυρίως λόγω των υψηλότερων πρωτογενών ελλειμμάτων.

4 Τιμές και κόστος

Ο γενικός πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί σημαντικά από 5,4% το 2023 σε 2,3% το 2024 και στη συνέχεια να υποχωρήσει περαιτέρω σε 2,0% το 2025 και 1,9% το 2026 (Διάγραμμα 4). Τα προσεχή τρίμηνα, ο γενικός πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να συνεχίσει να υποχωρεί, αν και πιο σταδιακά από ό,τι παλαιότερα, παρουσιάζοντας κάποια μεταβλητότητα που σχετίζεται με τις επιδράσεις βάσης από τη συνιστώσα της ενέργειας και από την ημερομηνία του Πάσχα των Καθολικών/Διαμαρτυρόμενων εφέτος.^[17] Η ανάκαμψη του ετήσιου ρυθμού μεταβολής της συνιστώσας της ενέργειας που οφείλεται στις επιδράσεις βάσης στη διάρκεια του 2024 (Διάγραμμα 5) αναμένεται να αντισταθμίσει εν μέρει την περαιτέρω υποχώρηση του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής (HICPX) και του πληθωρισμού των ειδών διατροφής. Στη συνέχεια, η σταδιακή μείωση του γενικού πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) αντανακλά κυρίως την περαιτέρω αποκλιμάκωση του πληθωρισμού βάσει του HICPX, καθώς οι ρυθμοί πληθωρισμού των ειδών διατροφής και της ενέργειας δεν αναμένεται να σημειώσουν αξιόλογη μεταβολή (Διάγραμμα 6).

Διάγραμμα 4

Πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Διάγραμμα 5

Σωρευτικός αντίκτυπος των επιδράσεων βάσης από τη συνιστώσα της ενέργειας στον γενικό πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) από τον Ιανουάριο του 2024

(ποσοστιαίες μονάδες)

Ο πληθωρισμός της ενέργειας αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνει σε αρνητικά επίπεδα κατά το μεγαλύτερο μέρος του 2024, με κάποια μεταβλητότητα που σχετίζεται με τις επιδράσεις βάσης, και στη συνέχεια να διαμορφωθεί σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα το 2025 και στις αρχές του 2026, και να αυξηθεί εκ νέου προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Μετά την πτώση που κατέγραψε το φθινόπωρο του 2023, ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας αναμένεται να επανέλθει σε ελαφρώς θετικά επίπεδα μέχρι το τέλος του 2024 λόγω των ανοδικών επιδράσεων βάσης, της άρσης των κρατικών μέτρων για την αντιστάθμιση των υψηλών τιμών της ενέργειας και των επιδράσεων από την εφαρμογή μέτρων για την κλιματική αλλαγή σε ορισμένες χώρες. Μεταξύ Ιανουαρίου και Δεκεμβρίου 2024 οι ανοδικές επιδράσεις βάσης συμβάλλουν στην αναμενόμενη μεταστροφή του πληθωρισμού της ενέργειας, η οποία αντισταθμίζεται εν μέρει από τις χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Επιπλέον, οι μεταβολές των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης έναντι των υψηλών τιμών της ενέργειας και του υψηλού πληθωρισμού από τον Δεκέμβριο του 2023 εκτιμάται ότι θα έχουν ανοδική επίδραση 0,3 ποσ. μον. στον γενικό πληθωρισμό το 2024, οριακά μικρότερη από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Δεκεμβρίου 2023. Αυτό οφείλεται σε μεταβολές στον χρόνο και την έκταση της αντιστροφής αυτών των μέτρων σε ορισμένες χώρες. Μόλις εξασθενήσουν οι ανοδικές επιδράσεις βάσης και ο αντίκτυπος από την απόσυρση των δημοσιονομικών μέτρων που σχετίζονται με την ενέργεια, οι ελαφρώς καθοδικές καμπύλες των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων, σε συνδυασμό με τις ανοδικές επιδράσεις από ορισμένα δημοσιονομικά μέτρα για την πράσινη μετάβαση, υποδηλώνουν ρυθμούς πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ) πλησίον του μηδενός το 2025 και το 2026.

Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αναμένεται να μειωθεί σημαντικά από 10,9% το 2023 σε 3,2% κατά μέσο όρο το 2024, λόγω της υποχώρησης των πληθωριστικών πιέσεων που προέρχονται από προηγούμενες απότομες αυξήσεις του κόστους των εισροών, και στη συνέχεια να διαμορφωθεί σε 2,3% το 2025 και το 2026. Έπειτα από έντονες μειώσεις το α΄ τρίμηνο του 2024, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού των ειδών διατροφής αναμένεται να μετριαστεί πιο σταδιακά το υπόλοιπο του έτους, λόγω της χαλάρωσης των πιέσεων σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών εν όψει της μείωσης των διεθνών τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Από την άλλη πλευρά, οι συνεχιζόμενες ισχυρές πιέσεις από πλευράς κόστους εργασίας προβλέπεται να αποτρέψουν μια ταχύτερη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και η καθυστερημένη επίδρασή τους αναμένεται να διατηρήσει τον πληθωρισμό των ειδών διατροφής τα δύο τελευταία έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Διάγραμμα 6

Πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ – ανάλυση στις κύριες συνιστώσες

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, ποσοστιαίες μονάδες)

Ο πληθωρισμός (βάσει του HICPX) αναμένεται να συνεχίσει να υποχωρεί καθώς εξασθενούν οι πιέσεις σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών, αλλά με πιο σταδιακό ρυθμό από ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν καθώς οι υψηλές πιέσεις από το κόστος εργασίας θα μεταδίδονται σταδιακά (Διάγραμμα 7). Ο πληθωρισμός βάσει του HICPX αναμένεται να μειωθεί από 3,7% το δ΄ τρίμηνο του 2023 σε 2,5% το δ΄ τρίμηνο του 2024, καθώς οι ανοδικές επιδράσεις από τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, από την επανεκκίνηση της οικονομίας μετά την πανδημία και από προηγούμενες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής θα εξασθενούν και καθώς η καθοδική επίδραση από την περιοριστική νομισματική πολιτική θα εξακολουθεί να μεταδίδεται σταδιακά στον πληθωρισμό. Οι προβολές περιλαμβάνουν αμελητέες επιπτώσεις από τις διαταράξεις των θαλάσσιων μεταφορών στην Ερυθρά Θάλασσα στον πληθωρισμό των τιμών των αγαθών, σύμφωνα με την υπόθεση για ταχεία επίλυση των εντάσεων και με το γεγονός ότι το κόστος θαλάσσιων μεταφορών συχνά βασίζεται σε πιο μακροπρόθεσμες συμβάσεις.^[18] Στη συνέχεια, ο πληθωρισμός (βάσει του HICPX) αναμένεται, βάσει των προβολών, να διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε 2,1% και 2,0% το 2025 και το 2026 αντίστοιχα, αντανακλώντας τη σταδιακή εξάλειψη των επιδράσεων από πιέσεις σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών και των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες, την ομαλοποίηση της ζήτησης στο πλαίσιο της επανεκκίνησης της οικονομίας μετά την πανδημία και την άσκηση πιο περιοριστικής νομισματικής πολιτικής. Μια ταχύτερη αποκλιμάκωση αναμένεται να παρεμποδιστεί από τις φθίνουσες, αλλά ακόμη αυξημένες ανοδικές πιέσεις από τις εξελίξεις του κόστους εργασίας, οι οποίες απορροφώνται εν μέρει από τα περιθώρια κέρδους.

Διάγραμμα 7

Πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, οι προοπτικές για τον γενικό πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,4 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2024, κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2025 και δεν έχουν αναθεωρηθεί για το 2026, ενώ ο πληθωρισμός (βάσει του HICPX) έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η προς τα κάτω αναθεώρηση του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) το 2024 οφείλεται κυρίως στη συνιστώσα της ενέργειας, η οποία αναμένεται να είναι χαμηλότερη λόγω των πρόσφατων καλύτερων από τα αναμενόμενα στοιχείων και των χαμηλότερων τιμών των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων. Οι έμμεσες επιπτώσεις από τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας αναμένεται να εκδηλωθούν σταδιακά. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με τις ασθενέστερες προοπτικές ανάπτυξης και τη χαμηλότερη αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, οδηγεί σε αναθεωρήσεις προς τα κάτω του πληθωρισμού βάσει του HICPX στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο γενικός πληθωρισμός το 2026 δεν έχει αναθεωρηθεί ως αποτέλεσμα των προς τα πάνω αναθεωρήσεων του πληθωρισμού της ενέργειας λόγω της μεγαλύτερης ανοδικής κλίσης των καμπυλών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι οποίες αντισταθμίζουν την προς τα κάτω αναθεώρηση του πληθωρισμού των ειδών διατροφής και του πληθωρισμού βάσει του HICPX.

Ο ρυθμός αύξησης των ονομαστικών μισθών αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί σταδιακά, αλλά να παραμείνει υψηλός, επιτρέποντας στους πραγματικούς μισθούς να συγκλίνουν έως το 2025 προς τα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την απότομη άνοδο του πληθωρισμού. Ο ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό εκτιμάται ότι υποχώρησε το δ΄ τρίμηνο του 2023 και αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχίσει να επιβραδύνεται στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ θα παραμείνει αυξημένος σε σύγκριση με τα ιστορικά επίπεδα λόγω της συνεχιζόμενης στενότητας στις αγορές εργασίας, των μέτρων αντιστάθμισης του πληθωρισμού στους μισθούς και των αυξήσεων του κατώτατου μισθού. Στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής διαμορφώνεται σε 3,0%, επίπεδο που σε γενικές γραμμές αντιστοιχεί στο άθροισμα της αναμενόμενης, βάσει των προβολών, αύξησης της παραγωγικότητας και του πληθωρισμού. Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2023, ο ρυθμός αύξησης για το 2024 έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω, καθώς η χαμηλότερη μισθολογική απόκλιση λόγω των ασθενέστερων οικονομικών προοπτικών αναμένεται να υπεραντισταθμίσει την εντονότερη αύξηση των συμβατικών αποδοχών. Για το 2025 και το 2026, ο ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό αναθεωρήθηκε επίσης προς τα κάτω, αντανακλώντας την αναμενόμενη νωρίτερη ανάκαμψη των πραγματικών μισθών και τις αντίστοιχες προσδοκίες για κάπως χαμηλότερη ζήτηση μέτρων αντιστάθμισης του πληθωρισμού. Ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος εκτιμάται ότι κορυφώθηκε το 2023 και αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιβραδυνθεί σημαντικά, επωφελούμενος εν μέρει από την αναμενόμενη, βάσει των προβολών, επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας (Διάγραμμα 8).

Διάγραμμα 8

Ανάλυση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στη ζώνη του ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, ποσοστιαίες μονάδες)

Οι εγχώριες πιέσεις στις τιμές, όπως μετρούνται από τον ρυθμό αύξησης του αποπληθωριστή του ΑΕΠ, αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχίσουν να μειώνονται σταδιακά, καθώς η αύξηση των κερδών αρχικά αναμένεται να απορροφήσει εν μέρει τις υψηλές πιέσεις από πλευράς κόστους εργασίας και στη συνέχεια να ανακάμψει (Διάγραμμα 9). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του αποπληθωριστή του ΑΕΠ κορυφώθηκε στο 6,3% το α΄ τρίμηνο του 2023 και προβλέπεται, σύμφωνα με τις προβολές, να συνεχίσει να υποχωρεί γρήγορα και να διαμορφωθεί κατά μέσο σε 2,9% το 2024 και στη συνέχεια να μειωθεί πιο σταδιακά και να διαμορφωθεί σε 1,9% κατά μέσο όρο το 2026. Ο ρυθμός αύξησης των κερδών ανά μονάδα προϊόντος επίσης κορυφώθηκε στις αρχές του 2023 και έκτοτε επιβραδύνθηκε. Αναμένεται να γίνει αρνητικός το 2024, εξέλιξη η οποία συνεπάγεται ότι τα κέρδη θα απορροφούν εν μέρει τη σχετικά έντονη αύξηση του κόστους εργασίας. Καθώς ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα μετριάζεται, τα κέρδη ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να ανακάμψουν ελαφρώς από το 2025, υποβοηθούμενα από την ισχυρή οικονομική ανάκαμψη και την ενίσχυση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας.^[19]

Διάγραμμα 9

Αποπληθωριστής του ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ – ανάλυση από την πλευρά του εισοδήματος

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, ποσοστιαίες μονάδες)

Έπειτα από έναν ελαφρώς αρνητικό ετήσιο ρυθμό το 2024, ο πληθωρισμός των τιμών των εισαγομένων αναμένεται να κυμανθεί σε επίπεδα λίγο πάνω από 2% τα επόμενα έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο ρυθμός μεταβολής του αποπληθωριστή των εισαγωγών εκτιμάται ότι μειώθηκε απότομα από 17,5% το 2022 σε -3,0% και -4,0% το 2023 και το 2024 αντίστοιχα. Αναμένεται να γίνει θετικός το δεύτερο εξάμηνο του 2024 και να διαμορφωθεί σε 2,4% το 2025 και σε 2,2% το 2026, συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με την αναμενόμενη, βάσει των προβολών, πορεία των τιμών εξαγωγών των ανταγωνιστών (Πλαίσιο 2).