Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Eυρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ, Δεκέμβριος 2021

Συνοπτική παρουσίαση

Η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να παραμείνει ισχυρή την επόμενη τριετία, παρά ορισμένους αντίξοους παράγοντες σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.^[1] Η έξαρση του αριθμού των κρουσμάτων του κορωνοϊού (COVID-19) σε αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ έχει οδηγήσει σε εκ νέου επιβολή περιορισμών και σε αυξημένη αβεβαιότητα σχετικά με τη διάρκεια της πανδημίας. Η εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον έχει ενισχύσει αυτή την αβεβαιότητα.^[2] Επιπροσθέτως, τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς έχουν ενταθεί και αναμένεται πλέον ότι θα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ενώ θα υποχωρήσουν σταδιακά από το β΄ τρίμηνο του 2022 και θα εξαλειφθούν πλήρως μέχρι το 2023. Το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται πλέον να υπερβεί το προ της κρίσης επίπεδό του το α΄ τρίμηνο του 2022, ένα τρίμηνο αργότερα από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021. Ωστόσο, καθώς οι περιορισμοί στις αλυσίδες προσφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο χαλαρώνουν, οι περιορισμοί που συνδέονται με την πανδημία και η σχετική αβεβαιότητα μειώνονται και ο πληθωρισμός υποχωρεί από τα υψηλά επίπεδά του, η ανάπτυξη αναμένεται να ανακτήσει τη δυναμική της από τα μέσα του 2022, παρά τη λιγότερο υποστηρικτική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής και τις προσδοκίες της αγοράς για αύξηση των επιτοκίων. Η ιδιωτική κατανάλωση θα παραμείνει η βασική κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης, επωφελούμενη από την εκ νέου άνοδο του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, κάποια μείωση των συσσωρευμένων αποταμιεύσεων και τις εκτιμώμενες θετικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας, καθώς το ποσοστό ανεργίας στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής αναμένεται να είναι χαμηλότερο από ό,τι είχε παρατηρηθεί οποιαδήποτε άλλη στιγμή από την ίδρυση της ζώνης του ευρώ το 1999. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, η κλιμάκωση των παγκόσμιων φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς και οι αυστηρότεροι περιορισμοί που συνδέονται με την πανδημία οδήγησαν σε αναθεώρηση προς τα κάτω του ρυθμού ανάπτυξης σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Ταυτόχρονα, η σταδιακή υποχώρηση αυτών των αντίξοων παραγόντων αναμένεται να στηρίξει μια ισχυρότερη ανάκαμψη από το β΄ τρίμηνο του 2022, με αποτέλεσμα το πραγματικό ΑΕΠ να αυξηθεί μέχρι το τέλος του 2022 πάνω από το επίπεδο που αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021 και οι μεταφερόμενες επιδράσεις να οδηγήσουν σε σημαντική αναθεώρηση προς τα πάνω του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης το 2023.

Ο πληθωρισμός αναμένεται να είναι υψηλότερος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά εκτιμάται ότι θα μειωθεί σε επίπεδο ελαφρώς κάτω από το 2% μέχρι το τέλος του 2022 και θα διαμορφωθεί στο 1,8% το 2023 και το 2024. Οι πιέσεις στις τιμές αυξήθηκαν σημαντικά τους τελευταίους μήνες και ο πληθωρισμός αναμένεται να φθάσει στο ανώτατο επίπεδό του το δ΄ τρίμηνο του 2021. Αν και σημαντικά εντονότερες από ό,τι αναμενόταν, οι πιέσεις αυτές εξακολουθούν να θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό πρόσκαιρες, αντανακλώντας την απότομη αύξηση των τιμών της ενέργειας και τις διεθνείς και εγχώριες αναντιστοιχίες μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, καθώς οι οικονομίες τίθενται σε επανεκκίνηση. Ο πληθωρισμός της ενέργειας αναμένεται να παραμείνει υψηλός κατά μέσο όρο το 2022, αλλά να υποχωρήσει απότομα εντός του έτους, καθώς οι καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης ενισχύονται από την υπόθεση για μείωση των τιμών του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2023 και το 2024 η συμβολή της συνιστώσας της ενέργειας στον πληθωρισμό αναμένεται να είναι χαμηλή. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται να μειωθεί στη διάρκεια του 2022, καθώς τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς σταδιακά θα υποχωρούν. Στη συνέχεια, αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά – αν και θα παραμείνει κάτω από το 2% – καθώς η οικονομική ανάκαμψη θα σημειώνει πρόοδο, θα μειώνεται ο βαθμός υποαπασχόλησης των πόρων στην οικονομία και το κόστος εργασίας θα αυξάνεται, ωθούμενο ανοδικά και από τις αυξημένες πληθωριστικές προσδοκίες. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, ο γενικός πληθωρισμός αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα πάνω, ιδίως το 2022. Αυτό αντανακλά πρόσφατες αναμενόμενες εξελίξεις στα καταγραφόμενα στοιχεία, μεγαλύτερες άμεσες και έμμεσες ανοδικές επιδράσεις από την αύξηση των τιμών των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων, την υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ, τις πιο επίμονες ανοδικές πιέσεις λόγω των διαταράξεων στις αλυσίδες προσφοράς και τη σθεναρή αύξηση των μισθών.

Προβολές για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ

Σημειώσεις: Τα στοιχεία για το πραγματικό ΑΕΠ είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat που είναι μεταγενέστερες της τελευταίας ημερομηνίας συμπερίληψης των στοιχείων για τις προβολές.

1 Πραγματική οικονομία

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε ισχυρός το γ΄ τρίμηνο του 2021, κοντά στο επίπεδο που αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021. Η συνεχιζόμενη ανάκαμψη οφείλεται πρωτίστως στην εγχώρια ζήτηση, ιδίως για καταναλωτική ζήτηση υπηρεσιών, ως αποτέλεσμα των υψηλών ποσοστών εμβολιασμού, του συνακόλουθου μειωμένου φόβου μόλυνσης και της χαλάρωσης των περιορισμών που συνδέονται με την πανδημία. Ενισχύθηκε επίσης από την αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος και τη σημαντική μείωση του ποσοστού αποταμίευσης. Το γ΄ τρίμηνο, η αναπτυξιακή συμβολή του τομέα των υπηρεσιών υπεραντιστάθμισε την αυξανόμενη σημασία των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς ως παράγοντα περιορισμού της βιομηχανικής δραστηριότητας.

Διάγραμμα 1

Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ

Σημειώσεις: Τα στοιχεία είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat που είναι μεταγενέστερες της τελευταίας ημερομηνίας συμπερίληψης των στοιχείων για τις προβολές. Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να είναι υποτονικός βραχυπρόθεσμα, καθώς οι περιορισμοί που συνδέονται με την πανδημία καθίστανται αυστηρότεροι και τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς εντείνονται (Διάγραμμα 1). Η νέα έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) έχει οδηγήσει σε αυστηρότερους περιορισμούς από τις αρχές του δ΄ τριμήνου του 2021 και σε μείωση της κινητικότητας τους πρόσφατους μήνες. Αυτοί οι αυστηρότεροι περιορισμοί αναμένεται να διατηρηθούν και μετά το τέλος του έτους. Η κινητικότητα αναμένεται να επανέλθει σταδιακά στα προ της πανδημίας επίπεδα από το β΄ τρίμηνο του 2022, καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να υποχωρήσουν. Η σημαντική επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης στην αλλαγή τους έτους επιβεβαιώνεται από τις διαθέσιμες δημοσιεύσεις στοιχείων και τα αποτελέσματα ερευνών. Για παράδειγμα, οι λιανικές πωλήσεις τον Οκτώβριο διαμορφώθηκαν μόλις 0,2% πάνω από το επίπεδο του γ΄ τριμήνου και ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Managers’ Index - PMI) για την παραγωγή διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο σαφώς κάτω από το μέσο επίπεδο του γ΄ τριμήνου. Ταυτόχρονα, τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς στον τομέα της μεταποίησης εξακολούθησαν να είναι έντονα μέχρι τον Νοέμβριο, με συνεχή επιμήκυνση του χρόνου παράδοσης των προμηθευτών, όπως υποδηλώνει ο αντίστοιχος δείκτης PMI. Κατά συνέπεια, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναθεωρήθηκε δραστικά προς τα κάτω για το τελευταίο τρίμηνο του 2021 και το α΄ τρίμηνο του 2022. Η αναθεώρηση αντικατοπτρίζει τους αυστηρότερους περιορισμούς που συνδέονται με την πανδημία σε σχέση με ό,τι είχαν υποθέσει οι προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, λόγω της εξάπλωσης της μετάλλαξης Δέλτα σε πολλές χώρες και, σε μικρότερο βαθμό, λόγω των ανησυχιών σχετικά με τη μετάλλαξη Όμικρον, καθώς και την αυξημένη αρνητική επίδραση από τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς.

Τα παγκόσμια φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς αποτέλεσαν σημαντικό περιοριστικό παράγοντα στη βιομηχανική παραγωγή και στο εμπόριο αγαθών στη ζώνη του ευρώ εντός του 2021 και αναμένεται να διαρκέσουν περισσότερο.^[3] Καθώς η οικονομική ανάκαμψη ενισχύθηκε την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2021, οι παγκόσμιες διαταράξεις στις θαλάσσιες μεταφορές και οι ελλείψεις εισροών εμπόδισαν τις επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ να αυξήσουν την παραγωγή τους ανταποκρινόμενες στην ταχεία αύξηση της ζήτησης προϊόντων μεταποίησης. Η ανισορροπία σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ της έντονης ζήτησης και των ελλείψεων στις αλυσίδες προσφοράς έχει ενταθεί περισσότερο από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως, επηρεάζοντας περισσότερες χώρες και τομείς (βλ. επίσης Πλαίσιο 2). Οι χώρες όπου οι τομείς που είναι περισσότερο ενσωματωμένοι στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερο μερίδιο της οικονομίας τείνουν να πλήττονται περισσότερο από ελλείψεις υλικών και εξοπλισμού. Τα φαινόμενα συμφόρησης αναμένεται πλέον να έχουν μεγαλύτερη χρονική διάρκεια από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου, να υποχωρήσουν σταδιακά από το β΄ τρίμηνο του 2022 και να εξαλειφθούν πλήρως μέχρι το 2023. Αυτό συνάδει με τα πρόσφατα στοιχεία ερευνών σύμφωνα με τα οποία οι επιπτώσεις των εν λόγω φαινομένων θα μπορούσαν να διαρκέσουν επί αρκετό χρόνο μετά την αρχή του 2022.

Μετά από υποτονικούς ρυθμούς βραχυπρόθεσμα, η ανάπτυξη αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιταχυνθεί σημαντικά από το β΄ τρίμηνο του 2022 και στη συνέχεια να επιβραδυνθεί το 2023-24 συγκλίνοντας προς τους ιστορικούς μέσους ρυθμούς. Η αναμενόμενη ανάκαμψη πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα βασίζεται στην υπόθεση σταδιακής επίλυσης της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) και μείωσης των οικονομικών επιπτώσεών της, γεγονός που αναμένεται να μειώσει τη συναφή αβεβαιότητα και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη. Επιπλέον, βασίζεται στη σταδιακή εξάλειψη των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς από το β΄ τρίμηνο του 2022, στη διατήρηση ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης, σε κάποια μείωση του υψηλού επιπέδου των συσσωρευμένων αποταμιεύσεων και στη συνεχιζόμενη παγκόσμια ανάκαμψη. Το 2023-24 ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να επανέλθει σε πιο συγκρατημένα επίπεδα. Αν και το πρόγραμμα Next Generation EU (NGEU) αναμένεται να τονώσει τις επενδύσεις σε ορισμένες χώρες, η συμβολή άλλων δημοσιονομικών πολιτικών αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί σε σύγκριση με το 2021, παρά το γεγονός ότι είναι κάπως ισχυρότερη από αυτή που ενσωματώθηκε στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021. Το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται, βάσει των προβολών, να υπερβεί το προ της κρίσης επίπεδό του το α΄ τρίμηνο του 2022, ένα τρίμηνο αργότερα από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021. Ωστόσο, η προς τα πάνω αναθεώρηση του ρυθμού ανάπτυξης από το β΄ τρίμηνο του 2022 διαμορφώνει το επίπεδο του ΑΕΠ πάνω από το επίπεδο που αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου μέχρι το τέλος του 2022 και μόλις ελαφρώς χαμηλότερα από το επίπεδο που αναμενόταν στις προ της κρίσης προβολές (διάγραμμα 2).

Διάγραμμα 2

Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ

Πίνακας 1

Μακροοικονομικές προβολές για τη ζώνη του ευρώ

Σημειώσεις: Το πραγματικό ΑΕΠ και οι συνιστώσες του, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, η μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό και η παραγωγικότητα της εργασίας βασίζονται σε στοιχεία διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat που είναι μεταγενέστερες της τελευταίας ημερομηνίας συμπερίληψης των στοιχείων για τις προβολές.
1) Συμπεριλαμβάνει το εμπόριο μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.

2) Ο υποδείκτης βασίζεται σε εκτιμήσεις των επιδράσεων της έμμεσης φορολογίας. Αυτός ενδέχεται να διαφέρει από τα στοιχεία της Eurostat, τα οποία υποθέτουν πλήρη και άμεση μετακύλιση των μεταβολών των έμμεσων φόρων στον ΕνΔΤΚ.
3) Υπολογίζεται ως το δημοσιονομικό αποτέλεσμα χωρίς τις πρόσκαιρες επιδράσεις του οικονομικού κύκλου και των μέτρων που ταξινομούνται ως προσωρινά στο πλαίσιο του ορισμού του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών.
4) Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής μετρείται ως η μεταβολή του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος χωρίς την κρατική στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τα στοιχεία προσαρμόζονται επίσης για τις αναμενόμενες επιχορηγήσεις του προγράμματος NGEU από την πλευρά των εσόδων. Μια αρνητική τιμή συνεπάγεται χαλάρωση της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής.

Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, παρά μια ενδεχόμενη επιβράδυνση βραχυπρόθεσμα. Η ιδιωτική κατανάλωση ανέκαμψε πολύ πιο έντονα από ό,τι αναμενόταν το β΄ και το γ΄ τρίμηνο του 2021, παρέμεινε ωστόσο κατά 2,4% χαμηλότερα από το προ της πανδημίας επίπεδό της το γ΄ τρίμηνο. Θετική μη αναμενόμενη εξέλιξη ήταν κυρίως μια κάπως ταχύτερη από ό,τι αναμενόταν μείωση του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών. Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών εξακολούθησε να επηρεάζεται κυρίως από τις αμοιβές εργασίας, κατηγορία εισοδήματος που κατά κανόνα συνδέεται με σχετικά υψηλή οριακή τάση προς κατανάλωση. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται να μειωθεί σημαντικά βραχυπρόθεσμα, καθώς τα περιοριστικά μέτρα λόγω της πανδημίας γίνονται αυστηρότερα και οι υψηλές τιμές της ενέργειας επηρεάζουν αρνητικά την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα, δεδομένης της υπόθεσης για συνεχιζόμενη επίλυση της υγειονομικής κρίσης το 2022, ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται, βάσει των προβολών, να ενισχυθεί σημαντικά το β΄ τρίμηνο του 2022 και να υπερβεί το προ της κρίσης επίπεδό του το γ΄ τρίμηνο. Αναμένεται να συνεχίσει να υπερβαίνει τους εκτιμώμενους ρυθμούς αύξησης του πραγματικού εισοδήματος το 2023, καθώς η αναμενόμενη εξάλειψη της αβεβαιότητας θα επιτρέψει κάποια αποκλιμάκωση των ασυνήθιστα υψηλών συσσωρευμένων αποταμιεύσεων. Το 2024, τόσο ο ρυθμός μεταβολής της κατανάλωσης όσο και το ποσοστό αποταμίευσης αναμένεται, βάσει των προβολών, να διαμορφωθούν κοντά στα ιστορικά μέσα επίπεδά τους.

Μετά από συγκρατημένη μείωση βραχυπρόθεσμα, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα αναμένεται να επανέλθει σε ανοδική πορεία, υποβοηθούμενο από την ανάκαμψη του εισοδήματος από εργασία. Μετά από θετικούς ρυθμούς μεταβολής το β΄ και το γ΄ τρίμηνο του 2021, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα είναι πιθανόν να μειωθεί, αν και συγκρατημένα, και μετά το τέλος τους έτους, επηρεαζόμενο από την έντονη άνοδο του πληθωρισμού. Στη συνέχεια αναμένεται να αυξηθεί, αντανακλώντας την ενίσχυση του εισοδήματος από εργασία καθώς θα συνεχίζεται η οικονομική ανάκαμψη. Αντιθέτως, οι καθαρές δημοσιονομικές μεταβιβάσεις, μετά την ισχυρή θετική συμβολή που είχαν στην αύξηση του εισοδήματος το 2020, θα έχουν αρνητική συμβολή από το 2021, καθώς θα μειώνεται ο αριθμός των εργαζομένων που υπάγονται σε προγράμματα διατήρησης της απασχόλησης και θα λήγουν άλλα προσωρινά δημοσιονομικά μέτρα που σχετίζονται με την πανδημία, παρά τη λήψη νέων μέτρων προς αντιστάθμιση των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας.

Το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών αναμένεται να μειωθεί κάτω από το προ της κρίσης επίπεδό του και να σταθεροποιηθεί προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Μετά την πρόσφατη απότομη πτώση του, το ποσοστό αποταμίευσης αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται εντός του 2022. Στην πτωτική του πορεία συμβάλλουν αφενός η μείωση της αναγκαστικής αποταμίευσης, σε ένα περιβάλλον υψηλών ποσοστών εμβολιασμού και της υπόθεσης για χαλάρωση των περιορισμών που συνδέονται με την πανδημία μετά τον χειμώνα, και αφετέρου η μείωση της αποταμίευσης για λόγους πρόνοιας χάρη στη βελτίωση των αγορών εργασίας και στην υποχώρηση της αβεβαιότητας. Το ποσοστό αποταμίευσης αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από το προ της κρίσης επίπεδό του εντός του 2022, κατόπιν αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται μέχρι τα μέσα του 2023 και να σταθεροποιηθεί κοντά στο ιστορικό μέσο επίπεδό του το 2024. Η προσωρινή διαμόρφωσή του σε επίπεδο κάτω του ιστορικού μέσου όρου αντανακλά κάποια μείωση των ασυνήθιστα υψηλών αποταμιεύσεων των νοικοκυριών που έχουν συσσωρευτεί από την έναρξη της πανδημίας, η οποία θα στηρίξει την έντονη αύξηση της κατανάλωσης. Ωστόσο, η επίδραση αυτή αποδυναμώνεται λόγω του ότι οι αυξημένες αυτές αποταμιεύσεις συγκεντρώνονται σε πλουσιότερα και μεγαλύτερης ηλικίας νοικοκυριά τα οποία έχουν χαμηλότερη ροπή προς κατανάλωση.^[4]

Πλαίσιο 1
Τεχνικές υποθέσεις όσον αφορά τα επιτόκια, τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες

Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, οι τεχνικές υποθέσεις περιλαμβάνουν υψηλότερα επιτόκια και τιμές του πετρελαίου, καθώς και υποτίμηση του ευρώ. Οι τεχνικές υποθέσεις που αφορούν τα επιτόκια και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων βασίζονται στις προσδοκίες της αγοράς σύμφωνα με στοιχεία έως και τις 25 Νοεμβρίου 2021. Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αφορούν το EURIBOR τριών μηνών, ενώ οι προσδοκίες της αγοράς εξάγονται από τα επιτόκια των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία, το μέσο επίπεδο αυτών των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων εκτιμάται σε -0,5% για το 2021-22, σε -0,2% για το 2023 και σε 0% για το 2024. Οι προσδοκίες της αγοράς για τις ονομαστικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ υποδηλώνουν μέσο ετήσιο επίπεδο 0,1% για το 2021 και σταδιακά αυξάνονται στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής σε 0,6% για το 2024.^[5] Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, οι προσδοκίες της αγοράς για τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια έχουν αυξηθεί κατά 30 μονάδες βάσης για το 2023, ενώ οι προσδοκίες της αγοράς για τις ονομαστικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ έχουν αυξηθεί οριακά για το 2021 και κατά περίπου 30 μονάδες βάσης για την περίοδο 2022-23.

Όσον αφορά τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, οι προβολές εξετάζουν τις μελλοντικές εξελίξεις που προκύπτουν από τις αγορές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης με βάση τον μέσο όρο του διαστήματος δύο εβδομάδων που έληξε στις 25 Νοεμβρίου 2021. Βάσει αυτών, η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent ανά βαρέλι εκτιμάται, βάσει των υποθέσεων, ότι θα αυξηθεί από 71,8 δολάρια ΗΠΑ το 2021 σε 77,5 δολάρια ΗΠΑ το 2022 και στη συνέχεια θα μειωθεί σε 69,4 δολάρια ΗΠΑ μέχρι το 2024. Αυτό συνεπάγεται ότι, σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, οι τιμές του πετρελαίου σε δολάρια ΗΠΑ είναι υψηλότερες κατά περίπου 15% το 2022 και 13% το 2023. Οι τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων σε δολάρια ΗΠΑ εκτιμάται, βάσει των υποθέσεων, ότι θα αυξηθούν έντονα το 2021 και πιο συγκρατημένα το 2022 και θα μειωθούν ελαφρώς το 2023-24. Τα δικαιώματα εκπομπών στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ), σύμφωνα με τις υποθέσεις, θα διαμορφωθούν βάσει των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης σε περίπου 75 ευρώ ανά τόνο στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, δηλ. αναθεωρούνται προς τα πάνω κατά 30% περίπου από τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021 (βλ. πλαίσιο 3).

Βάσει των υποθέσεων, στον χρονικό ορίζοντα προβολής οι διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες θα παραμείνουν αμετάβλητες στα μέσα επίπεδα που επικρατούσαν το διάστημα δύο εβδομάδων που έληξε στις 25 Νοεμβρίου 2021. Αυτό συνεπάγεται μέση συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ ανά ευρώ ίση προς 1,13 για την περίοδο 2022-24, η οποία είναι περίπου 4% χαμηλότερη σε σχέση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021. Η υπόθεση για τη σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ υποδηλώνει υποτίμηση κατά 1,7% μετά τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021.

Τεχνικές υποθέσεις

Η δυναμική των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται να μετριαστεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι επενδύσεις σε κατοικίες μειώθηκαν κάπως το γ΄ τρίμηνο του 2021, κυρίως λόγω των περιορισμών στις αλυσίδες προσφοράς. Παρά τα συνεχιζόμενα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς και την αβεβαιότητα που συνδέεται με την επιδείνωση της πανδημίας, η ανθεκτική ζήτηση, υποστηριζόμενη από ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, αναμένεται να συμβάλει στην ανάκαμψη των επενδύσεων σε κατοικίες το δ΄ τρίμηνο του 2021. Στη συνέχεια, ευνοϊκά αναμένεται να συνεχίσουν να συμβάλλουν οι θετικές επιδράσεις του δείκτη Q του Tobin, η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, η βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών και το μεγάλο απόθεμα συσσωρευμένων αποταμιεύσεων. Οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται να ανακτήσουν την προ της κρίσης πορεία τους μέχρι το τέλος του 2022 και στη συνέχεια η δυναμική τους θα ομαλοποιηθεί στη διάρκεια του υπόλοιπου χρονικού ορίζοντα προβολής.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να ανακάμψουν σημαντικά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και να αντιπροσωπεύουν ένα αυξανόμενο ποσοστό του πραγματικού ΑΕΠ. Η ανάκαμψη των επιχειρηματικών επενδύσεων που παρατηρήθηκε το α΄ εξάμηνο του 2021 αναμένεται να επιβραδυνθεί προσωρινά λόγω των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς το β΄ εξάμηνο του 2021. Σύμφωνα με τις προβολές, η ανάκαμψη τους θα συνεχιστεί καθώς οι περιορισμοί στις αλυσίδες προσφοράς σταδιακά θα μειώνονται, η παγκόσμια και η εγχώρια ζήτηση θα ανακάμπτουν και η κερδοφορία θα βελτιώνεται, υποβοηθούμενη και από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και την θετική επίδραση του NGEU. Οι δαπάνες που σχετίζονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό, καθώς και τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα (μεταξύ άλλων στην αυτοκινητοβιομηχανία λόγω των περιβαλλοντικών κανονισμών και της στροφής προς την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων) αναμένεται να δώσουν πρόσθετη ώθηση στις επιχειρηματικές επενδύσεις μεσοπρόθεσμα. Ως εκ τούτου, οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να αντιπροσωπεύουν ένα αυξανόμενο μερίδιο του πραγματικού ΑΕΠ στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Πλαίσιο 2
Το διεθνές περιβάλλον

Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και το διεθνές εμπόριο έχασαν μέρος της δυναμικής τους το β΄ εξάμηνο του 2021. Η αναζωπύρωση των κρουσμάτων COVID-19, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε μέρη της Ασίας, επηρέασε αρνητικά τις προσδοκίες των καταναλωτών, ακόμη και χωρίς την ύπαρξη περιοριστικών μέτρων. Μετά από προσωρινή ύφεση της πανδημίας στο τέλος του καλοκαιριού, τα κρούσματα του κορωνοϊού (COVID-19) άρχισαν να αυξάνονται ξανά. Η ανίχνευση της νέας μετάλλαξης Όμικρον ανακοινώθηκε μετά την ολοκλήρωση των υποθέσεων για το διεθνές περιβάλλον και υφίστανται ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές οικονομικές επιπτώσεις, αν και οι συνέπειες εξακολουθούν να είναι ιδιαιτέρως αβέβαιες. Οι παγκόσμιες ελλείψεις εισροών παραγωγής έχουν επίσης επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα και το εμπόριο και αναμένεται να αποτελέσουν πρόσθετους αντίξοους παράγοντες. Σύμφωνα με τους δείκτες υψηλής συχνότητας που ήταν διαθέσιμοι μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, η μεταποιητική δραστηριότητα παρουσιάζει στασιμότητα, ενώ ο τομέας των υπηρεσιών ανακάμπτει σταδιακά σε ένα περιβάλλον σταδιακής επανεκκίνησης πολλών οικονομιών.

Τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, βάσει των υποθέσεων, θα επηρεάσουν δυσμενώς το εμπόριο και τη δραστηριότητα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και θα εξαλειφθούν πλήρως μέχρι το 2023. Αντανακλούν έναν συνδυασμό ανισορροπιών μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, που προκαλούν ελλείψεις ενδιάμεσων εισροών που γίνονται ιδιαίτερα αισθητές στις μεγάλες προηγμένες οικονομίες και στον τομέα της μεταποίησης (ιδίως στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας). Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, βάσει των υποθέσεων, επηρεάζουν μεγαλύτερο αριθμό χωρών και τομέων. Εντάθηκαν περαιτέρω το δ΄ τρίμηνο του 2021 και εκτιμάται πλέον, βάσει των υποθέσεων, ότι θα αρχίσουν να υποχωρούν από το β΄ τρίμηνο του 2022 και θα εξαλειφθούν πλήρως μέχρι το 2023, καθώς η καταναλωτική ζήτηση θα επανέρχεται από τα αγαθά στις υπηρεσίες, η δε μεταφορική ικανότητα του θαλάσσιου εμπορικού στόλου και η προσφορά ημιαγωγών αυξάνονται στο πλαίσιο προγραμματισμένων επενδύσεων.

Η παγκόσμια οικονομία αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνει σε πορεία ανάκαμψης στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, παρά ορισμένους βραχυπρόθεσμους αντίξοους παράγοντες. Το παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ (χωρίς τη ζώνη του ευρώ) εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 6,0% το 2021 και θα μετριαστεί σε 4,5% το 2022, 3,9% το 2023 και σε 3,7% το 2024. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, η ανάπτυξη έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2021. Πέραν της προαναφερθείσας έξαρσης των κρουσμάτων COVID-19, παράγοντες που αφορούν συγκεκριμένες χώρες επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη, όπως η υποτονικότερη αύξηση των κρατικών δαπανών στις ΗΠΑ από ό,τι αναμενόταν βάσει των υποθέσεων, ιδίως το γ΄ τρίμηνο, και η υποχώρηση της ανάπτυξης στην Κίνα σε ένα περιβάλλον επιβράδυνσης του τομέα των οικιστικών ακινήτων και ελλείψεων σε ενεργειακά αγαθά. Ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2022 έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για τις προηγμένες οικονομίες, λόγω των πιο επίμονων φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, καθώς και για ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς (συμπεριλαμβανομένης της Κίνας). Ωστόσο, οι προς τα πάνω αναθεωρήσεις της ανάπτυξης για ορισμένες άλλες χώρες, κυρίως την Ινδία και, σε μικρότερο βαθμό, την Τουρκία, σημαίνουν ότι ο συνολικός ρυθμός ανάπτυξης παραμένει αμετάβλητος. Ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2023 αναθεωρήθηκε προς τα πάνω, ιδίως για τις προηγμένες οικονομίες και ιδιαίτερα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντικατοπτρίζοντας την αναμενόμενη πλήρη εξάλειψη μέχρι τότε των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς.

Οι ασθενέστερες προοπτικές για τους βασικούς εμπορικούς εταίρους, εν μέσω επίμονων φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, επηρεάζουν αρνητικά την εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ. Τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, βάσει των υποθέσεων, επηρεάζουν δυσμενέστερα το εμπόριο σε σύγκριση με τη βιομηχανική παραγωγή και την αύξηση του ΑΕΠ, επειδή τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες επηρεάζουν δυσανάλογα το διεθνές εμπόριο. Επιπλέον, η στροφή προς εγχώριους προμηθευτές και εγχώρια αγαθά ενδέχεται να συμβάλει στην άμβλυνση της αρνητικής διαταραχής στη βιομηχανική παραγωγή. Ως εκ τούτου, η εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών στη ζώνη του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθεί κατά 8,9% εφέτος και κατά περίπου 4% το 2022-24. Αυτό συνεπάγεται αναθεώρηση προς τα κάτω των ρυθμών ανάπτυξης για το 2021 και το 2022 σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, και αναθεώρηση προς τα πάνω για το 2023, καθώς η εξάλειψη των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς οδηγεί σε μερική ανάκτηση των απωλειών των δύο προηγούμενων ετών.

Το διεθνές περιβάλλον

1) Υπολογίζεται ως σταθμισμένος μέσος όρος των εισαγωγών.
2) Υπολογίζεται ως σταθμισμένος μέσος όρος των εισαγωγών των εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ.

Τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά τα εξαγωγικά μερίδια της ζώνης του ευρώ μέχρι τα μέσα του 2022 και μετά αναμένεται να εξαλειφθούν, με αποτέλεσμα σημαντική βελτίωση των μεριδίων. Τα εξαγωγικά μερίδια στις αγορές το 2021 επηρεάστηκαν από δύο χωριστές εξελίξεις: πρώτον, τον αντίκτυπο των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς που ξεκίνησαν στις αρχές του έτους και εντάθηκαν περαιτέρω το γ΄ τρίμηνο και, δεύτερον, την ανάκαμψη των εξαγωγών υπηρεσιών το β΄ και γ΄ τρίμηνο. Ενώ οι χρόνοι παράδοσης των προμηθευτών παρέμειναν αυξημένοι και τα έξοδα μεταφοράς παρέμειναν αμετάβλητα σε επίπεδα ρεκόρ, τα φαινόμενα συμφόρησης, βάσει των υποθέσεων, θα επιμείνουν έως ότου εξαλειφθούν σταδιακά εντός του 2022. Οι εξαγωγές υπηρεσιών, και ιδίως ο τουρισμός, ανέκαμψαν σημαντικά στη διάρκεια του καλοκαιριού, λόγω της εποχικότητας των σχετικών δραστηριοτήτων και της προόδου των εκστρατειών εμβολιασμού. Ωστόσο, η αναζωπύρωση των κρουσμάτων COVID-19 σε αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ το δ΄ τρίμηνο επηρέασε αρνητικά τις προσδοκίες στον τομέα του τουρισμού, που προδιαγράφουν ακόμα μια δυσχερή χειμερινή περίοδο για τους σημαντικότερους ταξιδιωτικούς προορισμούς. Με την εξάλειψη των φαινομένων συμφόρησης και τη χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών μέχρι τα μέσα του επόμενου έτους, η ανάκαμψη των εξαγωγών αναμένεται να επιταχυνθεί και πάλι. Η εξάλειψη των παγκόσμιων φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς αναμένεται, βάσει των προβολών, να έχει θετική επίδραση στην εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ (Πλαίσιο 2), ενώ η πρόσφατη υποτίμηση του ευρώ αναμένεται να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών. Η αύξηση των εισαγωγών αναμένεται να επιταχυνθεί εκ νέου το 2022 και το 2023, καθώς η εγχώρια ζήτηση θα ανακάμπτει, αλλά αναμένεται να εξομαλυνθεί προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής λόγω της εκτόνωσης της συσσωρευμένης ζήτησης. Συνολικά, το εμπορικό ισοζύγιο αναμένεται να έχουν σημαντικά θετική συμβολή στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το β΄ εξάμηνο του 2022 και στη συνέχεια η συμβολή του θα υποχωρήσει σε ελαφρώς θετική, καθώς οι επιδράσεις της υποτίμησης του ευρώ θα εξασθενούν.

Το ποσοστό ανεργίας εξακολούθησε να μειώνεται το γ΄ τρίμηνο του 2021 και αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω καθώς η ανάκαμψη θα επιταχύνεται. Η εντονότερη από την αναμενόμενη αύξηση της απασχόλησης το γ΄ τρίμηνο του 2021, η οποία συνοδεύεται από απότομη μείωση του αριθμού των εργαζομένων που υπάγονται σε προγράμματα διατήρησης της απασχόλησης, αποτελεί τη βάση για τις θετικές επιδόσεις της αγοράς εργασίας και την υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας. Η πρόσφατη αύξηση των κενών θέσεων εργασίας, σε συνδυασμό με την έντονη αύξηση της απασχόλησης, είναι ένδειξη ότι τα προβλήματα στην παραγωγή λόγω στενότητας εισροών εργασίας εξακολουθούν να εντοπίζονται σε συγκεκριμένους τομείς και οφείλονται κυρίως στην αναβολή προσλήψεων στους τομείς που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία. Καθώς η κατάσταση στην αγορά εργασίας ενδέχεται να βελτιωθεί περαιτέρω, το ποσοστό ανεργίας, βάσει των προβολών, αναμένεται να μειωθεί στο προ της πανδημίας επίπεδό του μέχρι το τέλος του 2021 και να διαμορφωθεί σε 6,6% το 2024, λόγω της αναμενόμενης, βάσει των προβολών, ισχυρής ζήτησης εργατικού δυναμικού η οποία συμβαδίζει με τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάκαμψη, αλλά και λόγω των δημογραφικών εξελίξεων.^[6] Ένα τέτοιο ποσοστό ανεργίας θα ήταν το χαμηλότερο από καταβολής της ζώνης του ευρώ το 1999.

Η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας αναμένεται να επηρεαστεί προσωρινά από τη βραχυπρόθεσμη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης και στη συνέχεια να ανακάμψει. Η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε κατά 1,2% το γ΄ τρίμηνο του 2021, έναντι 1,4% το β΄ τρίμηνο. Η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης που συνδέεται με τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς και τη νέα κλιμάκωση της πανδημίας συνεπάγεται απότομη μείωση της παραγωγικότητας και μετά το τέλος τους έτους. Από τα μέσα του 2022 η παραγωγικότητα της εργασίας αναμένεται να ανακτήσει τη δυναμική της, ακολουθώντας την ενίσχυση του ρυθμού ανάπτυξης. Μέχρι το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, η παραγωγικότητα της εργασίας (ανά απασχολούμενο) αναμένεται να είναι περίπου 4½% πάνω από το προ κρίσης επίπεδό της.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2022 και προς τα πάνω για το 2023. Η προς τα κάτω αναθεώρηση των βραχυπρόθεσμων προοπτικών, η οποία αντικατοπτρίζει ορισμένους πιο πιεστικούς περιορισμούς στις αλυσίδες προσφοράς, τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας και αυστηρότερους περιορισμούς που συνδέονται με την πανδημία, έχει αρνητική μεταφερόμενη επίδραση στην ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2022. Λόγω της αναμενόμενης επίλυσης της πανδημίας και της σταδιακής υποχώρησης των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, ο τριμηνιαίος ρυθμός ανάπτυξης αναθεωρήθηκε προς τα πάνω από το β΄ τρίμηνο του 2022, με αποτέλεσμα την προς τα πάνω αναθεώρηση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ για το 2023. Η λιγότερο έντονη μεταστροφή της δημοσιονομικής πολιτικής προς πιο περιοριστική κατεύθυνση και η υποτίμηση της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ σε σχέση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021 συνέβαλαν στις αναθεωρήσεις προς τα πάνω, αν και οι παράγοντες αυτοί αντισταθμίστηκαν εν μέρει από την αρνητική επίδραση των υψηλότερων τιμών του πετρελαίου, της ασθενέστερης εξωτερικής ζήτησης και της αύξησης των μακροπρόθεσμων επιτοκίων.

2 Δημοσιονομικές προοπτικές

Η απόσυρση των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης αναμένεται να ξεκινήσει το 2022 και να συνεχιστεί το 2023-24. Μετά την έντονη δημοσιονομική επέκταση το 2020, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής της ζώνης του ευρώ, προσαρμοσμένη για τις επιχορηγήσεις του NGEU, αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να καταστεί σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2021, πιο περιοριστική σε σημαντικό βαθμό το 2022 και λιγότερο κατά τον υπόλοιπο χρονικό ορίζοντα προβολής. Η μεταβολή της δημοσιονομικής πολιτικής προς πιο περιοριστική κατεύθυνση το 2022 συνδέεται με την αναστροφή σημαντικού μέρους των έκτακτων μέτρων στήριξης που είχαν ληφθεί λόγω της πανδημίας. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής προβλέπεται σημαντικά πιο περιοριστική για το 2021, κυρίως λόγω έκτακτων εσόδων και άλλων παραγόντων, οι οποίοι συχνά εκδηλώνονται στη διάρκεια ανάκαμψης, και λόγω της χαμηλότερης εκτίμησης (περίπου κατά μισή ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ) των συνολικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας που λαμβάνονται κατά τη διακριτική ευχέρεια των εθνικών αρχών. Για το 2022, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται να είναι χαλαρότερη κατά περίπου 1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021. Αυτό αντικατοπτρίζει κυρίως τη θέσπιση νέων μέτρων που σχετίζονται με την πανδημία ή την παράταση και επαναξιολόγηση των υφιστάμενων μέτρων, καθώς και νέων μέτρων που αντισταθμίζουν τις υψηλότερες τιμές ενέργειας, τις περαιτέρω κοινωνικές μεταβιβάσεις και περικοπές των άμεσων φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής έχει αναθεωρηθεί ελάχιστα για το 2023.

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της ζώνης του ευρώ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να σημειώσει σταθερή βελτίωση, ιδίως το 2022, ενώ θα παραμείνει κάτω από το προ κρίσης επίπεδο στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Το δημοσιονομικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ εκτιμάται ότι παρέμεινε υψηλό το 2021, αφού κορυφώθηκε το 2020. Στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, η σημαντική βελτίωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος οφείλεται κυρίως στην κυκλική συνιστώσα και στο χαμηλότερο κυκλικά διορθωμένο πρωτογενές έλλειμμα. Οι πληρωμές τόκων συμβάλλουν επίσης σε αυτήν την τάση και αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να συνεχίσουν να μειώνονται και να διαμορφωθούν σε 1,0% του ΑΕΠ το 2024. Στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα (σε -1,8% του ΑΕΠ) αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από το προ κρίσης επίπεδο. Το συνολικό δημόσιο χρέος της ζώνης του ευρώ μετά την απότομη αύξηση που κατέγραψε το 2020, αναμένεται να μειωθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, φθάνοντας περίπου στο 90% του ΑΕΠ το 2024, ποσοστό που υπερβαίνει το προ της πανδημίας επίπεδο. Η μείωση οφείλεται κυρίως στις ευνοϊκές διαφορές επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης, αλλά και στις προσαρμογές ελλείμματος-χρέους, οι οποίες συνδυαστικά υπεραντισταθμίζουν τα επίμονα, αν και μειούμενα, πρωτογενή ελλείμματα. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, οι δημοσιονομικές προοπτικές για το 2021 έχουν βελτιωθεί, κυρίως λόγω των εξελίξεων στην κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής. Οι προοπτικές για το 2022-23 παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες, με ελαφρά επιδείνωση το 2022, η οποία αντικατοπτρίζει κυρίως τα πρόσθετα μέτρα τόνωσης της οικονομίας που ενσωματώθηκαν στο βασικό σενάριο το 2022 και άλλους παράγοντες που δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των επιμέρους χωρών. Η πορεία του συνολικού δείκτη χρέους της ζώνης του ευρώ αναθεωρήθηκε προς τα κάτω για όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, λόγω των ευνοϊκών αναθεωρήσεων των διαφορών επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης, που απορρέουν κυρίως από τις αναθεωρήσεις του ονομαστικού ρυθμού ανάπτυξης, και λόγω των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από το 2020. Οι πληρωμές τόκων παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021 σε επίπεδο της ζώνης του ευρώ συνολικά.

3 Τιμές και κόστος

Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ), αφού έφθασε στο 4,9% τον Νοέμβριο του 2021, αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να μειωθεί απότομα στη διάρκεια του 2022 (Διάγραμμα 3). Οι υψηλές τιμές της ενέργειας (για τα καύσιμα κίνησης, την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο), η ισχυρότερη ζήτηση στο πλαίσιο της επανεκκίνησης της οικονομίας και η αύξηση των τιμών παραγωγού ως αποτέλεσμα των παγκόσμιων φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς και του υψηλότερου κόστους μεταφορών οδήγησαν σε έντονη αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες αναμένεται επίσης να συντηρήσουν τον πληθωρισμό το 2022. Ωστόσο, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να μειωθεί το 2022 κυρίως λόγω των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης τόσο στην ενεργειακή όσο και στη μη ενεργειακή συνιστώσα, η οποία συνδέεται εν μέρει με την αντιστροφή της προσωρινής μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στη Γερμανία τον Ιανουάριο του 2021.^[7] Ο πληθωρισμός της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να κορυφωθεί στο τέλος του 2021, λόγω των υψηλότερων τιμών των καυσίμων και των τιμολογίων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. Πλαίσιο 3). Αυτά τα τιμολόγια αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται μέχρι τις αρχές του 2022. Ο πληθωρισμός της ενέργειας θα μειωθεί το 2022 κυρίως λόγω των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης σε συνδυασμό με τον αντίκτυπο των τιμών του πετρελαίου καθώς και των τιμών χονδρικής του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, για τις οποίες διατυπώνεται η υπόθεση ότι θα μειωθούν σύμφωνα με ό,τι συνάγεται από τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής είναι επίσης πιθανόν να μειωθεί από το ανώτατο επίπεδο στο οποίο διαμορφώθηκε στα τέλη του 2021, εν μέρει ως αποτέλεσμα των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης, αλλά και καθώς οι πιέσεις στις τιμές θα υποχωρούν λόγω της υπόθεσης για σταδιακή επίλυση των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, αρχής γενομένης από το β΄ τρίμηνο του 2022, ενώ οι έμμεσες επιδράσεις από την απότομη άνοδο των τιμών της ενέργειας θα μπορούσαν να ασκήσουν ανοδικές πιέσεις. Αντιθέτως, ο πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής αναμένεται να παραμείνει αυξημένος τα επόμενα τρίμηνα.

Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να είναι σταθερός στο 1,8% τόσο το 2023 όσο και το 2024. Αυτό υποκρύπτει μια ελαφρά αύξηση του ΕνΔΤΚ χωρίς τα είδη διατροφής και την ενέργεια (από 1,7% σε 1,8%), ενώ ο πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής και ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας προβλέπεται να υποχωρήσουν σύμφωνα με την καθοδική κλίση της καμπύλης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης των τιμών του πετρελαίου και τη φθίνουσα επίδραση των δημοσιονομικών μέτρων. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να ενισχυθεί σταδιακά κατά το τελευταίο τμήμα του χρονικού ορίζοντα προβολής, υποβοηθούμενος από τη μεγαλύτερη στενότητα στις αγορές προϊόντων, την αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος και τις προσδοκίες για άνοδο του πληθωρισμού, οι οποίες προσεγγίζουν τον στόχο της ΕΚΤ για πληθωρισμό 2%. Πιο συγκεκριμένα, η αναμενόμενη στενότητα στην αγορά εργασίας αναμένεται να στηρίξει την αύξηση των μισθών και να ωθήσει προς τα πάνω τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής το 2023-24.

Ο ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό αναμένεται να εξακολουθήσει να στρεβλώνεται από τη συμμετοχή σε προγράμματα διατήρησης της απασχόλησης το 2022, αλλά στη συνέχεια να παραμείνει εύρωστος. Ο ρυθμός αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό υπόκειται σε μεγάλες διακυμάνσεις λόγω των προγραμμάτων διατήρησης της απασχόλησης που διαφυλάσσουν τις θέσεις εργασίας. Αυτό οδήγησε σε επιβράδυνση του ετήσιου ρυθμού αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό το 2020 και προκάλεσε επακόλουθη ανάκαμψη τα πρώτα τρία τρίμηνα του 2021. Αυτή η επίδραση αναμένεται να συνεχιστεί και το α΄ εξάμηνο του 2022, οδηγώντας σε ελαφρά μόνο μείωση του ετήσιου μέσου ρυθμού αύξησης από 4,2% το 2021 σε 3,8% το 2022. Στη συνέχεια, η αύξηση των μισθών αναμένεται να υποχωρήσει, αλλά να παραμείνει ισχυρή στο 2,9% τόσο το 2023 όσο και το 2024. Η έντονη αύξηση των μισθών κατά τα επόμενα έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής συνδέεται κυρίως με τη στενότητα στην αγορά εργασίας, το δε ποσοστό ανεργίας αναμένεται να υποχωρήσει σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα, ενώ οι δευτερογενείς επιδράσεις από το σημερινό υψηλό επίπεδο του πληθωρισμού στην αύξηση των μισθών αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνουν συγκρατημένες, συμβαδίζοντας με τη χαμηλή παρουσία επίσημων προγραμμάτων τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των μισθών στη ζώνη του ευρώ.^[8] Αναμένονται ορισμένες αυξήσεις των κατώτατων μισθών καθ’ όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αλλά ιδίως το 2022. Οι αυξήσεις αυτές θα οδηγήσουν σε άμεσο μηχανικό αντίκτυπο των κατώτατων μισθών στη συνολική αύξηση των μισθών, αλλά θα μπορούσαν να έχουν και δευτερογενείς επιδράσεις στο σύνολο της διάρθρωσης των μισθών.^[9] Η αύξηση των μισθών στον δημόσιο τομέα αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να είναι σταθερά χαμηλότερη από ό,τι στον ιδιωτικό τομέα, γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι απίθανο να υπάρξουν θετικές δευτερογενείς επιδράσεις από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα.

Το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να αυξηθεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, λόγω της βραδύτερης αύξησης της παραγωγικότητας ανά απασχολούμενο και της έντονης αύξησης των μισθών. Καθώς ο αντίκτυπος των προγραμμάτων διατήρησης της απασχόλησης υποχωρεί, η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό μεταξύ 2022 και 2023 αναμένεται να συνδυαστεί με παρόμοια μείωση της παραγωγικότητας της εργασίας ανά απασχολούμενο, με αποτέλεσμα αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος κατά περίπου 1% τόσο το 2022 όσο και το 2023. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη εξομάλυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας το 2024, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη έντονη αύξηση των μισθών, συνεπάγεται αξιοσημείωτη αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, η οποία θα συμβάλει στην άνοδο του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τα είδη διατροφής και την ενέργεια.

Διάγραμμα 3

ΕνΔΤΚ της ζώνης του ευρώ

Σημείωση: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Οι εξωτερικές πιέσεις στις τιμές αναμένεται να είναι σημαντικά εντονότερες από ό,τι οι εγχώριες πιέσεις στις τιμές το 2022, αλλά να μειωθούν σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα τα επόμενα έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του αποπληθωριστή εισαγωγών αναμένεται να αυξηθεί από -2,6% το 2020 σε 6,7% το 2021, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό τις αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων, αλλά και κάποιες αυξήσεις του κόστους εισροών που σχετίζονται με ελλείψεις στις αλυσίδες προσφοράς και την υποτίμηση του ευρώ. Από το 2022 η αύξηση των τιμών εισαγομένων αναμένεται να μετριαστεί και να διαμορφωθεί σε 0,8% το 2024.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2021, οι προοπτικές για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 0,4 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2021, κατά 1,5 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2022 και κατά 0,3 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2023. Λίγο περισσότερο από το ήμισυ της σωρευτικής αναθεώρησης σχετίζεται με τη συνιστώσα της ενέργειας του ΕνΔΤΚ (κυρίως συγκεντρωμένη το 2022), λίγο κάτω από το ένα τρίτο σχετίζεται με τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τα είδη διατροφής και την ενέργεια και το υπόλοιπο σχετίζεται με τη συνιστώσα των ειδών διατροφής του ΕνΔΤΚ. Οι αναθεωρήσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τα πρόσφατα απροσδόκητα ανοδικά στοιχεία, τις υψηλότερες ανοδικές άμεσες και έμμεσες επιδράσεις από την πρόσφατη απότομη αύξηση των τιμών των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων, τις εντονότερες και πιο επίμονες ανοδικές πιέσεις από διαταράξεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, την εντονότερη αύξηση των μισθών και την υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ.

Πλαίσιο 3
Εξελίξεις στις τιμές των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων και οι συνέπειες τους για τις προβολές όσον αφορά τις τιμές της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ)

Οι τιμές των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων αυξήθηκαν κυρίως από το κατώτατο σημείο που καταγράφηκε στη διάρκεια της πανδημίας, λόγω παραγόντων από την πλευρά της ζήτησης και της προσφοράς (Διάγραμμα Α). Η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη έχει ωθήσει προς τα πάνω τη ζήτηση πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η ζήτηση φυσικού αερίου στηρίχθηκε περαιτέρω από τις ψυχρές καιρικές συνθήκες τον περασμένο χειμώνα και από τους ήπιους ανέμους το καλοκαίρι, οι οποίοι περιόρισαν την παραγωγή αιολικής ενέργειας και οδήγησαν στην υποκατάσταση με φυσικό αέριο. Ταυτόχρονα, η μείωση της προσφοράς από τον ΟΠΕΚ+ και η αργή ανάκαμψη της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες στήριξαν τις τιμές του πετρελαίου, ενώ στις αγορές φυσικού αερίου της Ευρώπης η προσφορά από τη Νορβηγία και τη Ρωσία ήταν χαμηλή. Οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ αυξήθηκαν κυρίως λόγω των υψηλότερων τιμών του φυσικού αερίου, καθώς οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας βασίζονται στο βραχυπρόθεσμο οριακό κόστος των ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών.^[10] Οι υψηλότερες τιμές δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) διαδραμάτισαν επίσης κάποιον ρόλο.

Οι υποθέσεις στις οποίες στηρίζεται η προβολή του βασικού σεναρίου για τις τιμές της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ), οι οποίες βασίζονται στις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, προβλέπουν μείωση των τιμών των ενεργειακών βασικών προϊόντων το 2022. Ενώ σε προηγούμενες προβολές βασίζονταν κυρίως στις καμπύλες συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης των τιμών του πετρελαίου, στις προβολές του Δεκεμβρίου 2021 οι τεχνικές υποθέσεις βασίζονται συμπληρωματικά στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, δεδομένης της παρατηρούμενης αποσύνδεσης των συμβάσεων φυσικού αερίου από τις τιμές του πετρελαίου. Επί του παρόντος, η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του πετρελαίου έχει καθοδική κλίση (Διάγραμμα Α). Αυτό είναι συχνά το αποτέλεσμα αυξανόμενης στενότητας στην αγορά πετρελαίου, καθώς το πετρέλαιο έχει μια «απόδοση ευκολίας» (convenience yield) η οποία αποτυπώνει τα οφέλη της κατοχής αποθεμάτων. Ωστόσο, η πτωτική πορεία μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζει την προσδοκία της αγοράς ότι η ζήτηση και η προσφορά πετρελαίου ενδέχεται να ισοσκελιστούν έως τις αρχές του 2022 και ότι στη συνέχεια η προσφορά θα επιταχυνθεί με εντονότερο ρυθμό από ό,τι η ζήτηση, όπως προβλέπεται επί του παρόντος από τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.^[11] Με βάση τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης στις αγορές χονδρικής, οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται επίσης να μειωθούν μετά τον φετινό χειμώνα, καθώς η κατανάλωση φυσικού αερίου εξαρτάται από την ανάγκη θέρμανσης.

Διάγραμμα A

Τιμές πετρελαίου, φυσικού αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας και δικαιωμάτων εκπομπών και αντίστοιχα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης

Πηγές: Eurostat, Refinitiv, Intercontinental Exchange - ICE, Bloomberg, Gestore Mercati Energetici, Fraunhofer ISE και υπολογισμοί εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ.
Σημειώσεις: Οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας (και των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης) για τη ζώνη του ευρώ υπολογίζονται ως ο σταθμισμένος μέσος όρος (με στάθμιση ως προς την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) των τιμών που παρατηρούνται στις πέντε μεγαλύτερες αγορές. Οι σταθερές γραμμές αναφέρονται σε τιμές χονδρικής/άμεσες τιμές (spot), ενώ οι διακεκομμένες γραμμές αναφέρονται σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί των αντίστοιχων σειρών τιμών. Η τελευταία παρατήρηση αφορά τον Νοέμβριο του 2021 (Οκτώβριος 2021 για τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας). Η τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων είναι η 25η Νοεμβρίου 2021.

Ο πληθωρισμός της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ) ανήλθε σε 27,4% ετησίως τον Νοέμβριο του 2021, με αυξανόμενη συμβολή των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας τους τελευταίους μήνες (Διάγραμμα Β, αριστερό γράφημα). Ιστορικά, η μεγαλύτερη συμβολή στον πληθωρισμό της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ) προέρχεται από τις τιμές των καυσίμων κίνησης. Αν και εξακολουθεί να αποτελεί τον κυρίαρχο προσδιοριστικό παράγοντα, ο σχετικός ρόλος των τιμών των καυσίμων για τον πληθωρισμό της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ) μειώθηκε κάπως πρόσφατα. Συγκεκριμένα, οι τιμές των καυσίμων συνεισέφεραν 14,1 ποσοστιαίες μονάδες στον ετήσιο ρυθμό μεταβολής των τιμών της ενέργειας τον Οκτώβριο, ενώ οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου συνεισέφεραν από κοινού 9,3 ποσοστιαίες μονάδες, φθάνοντας σε ιστορικώς υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, οι εξελίξεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ ανομοιογενείς μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ. Αυτό οφείλεται στις διαφορές ως προς τη μετακύλιση των τιμών χονδρικής, η οποία εξαρτάται από τη σύνθεση των τιμών, τον μηχανισμό καθορισμού των τιμών και το ενεργειακό μείγμα που χρησιμοποιείται για την ηλεκτροπαραγωγή. Επιπλέον, διάφορες χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν θεσπίσει, ή σχεδιάζουν να θεσπίσουν, προσωρινά δημοσιονομικά μέτρα για να μετριάσουν τον αντίκτυπο της αύξησης των τιμών της ενέργειας στους καταναλωτές. Ενώ σε ορισμένες χώρες τα μέτρα αυτά έχουν άμεσο αντίκτυπο στις τιμές καταναλωτή (π.χ. μέσω χαμηλότερων έμμεσων φόρων), σε άλλες λαμβάνουν τη μορφή μεταβιβάσεων (π.χ. για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος) και, ως εκ τούτου, δεν έχουν άμεσο αντίκτυπο.

Σύμφωνα με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2021, ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας θα παραμείνει υψηλός κατά μέσο όρο το 2022, διατηρώντας τον γενικό πληθωρισμό μάλλον αυξημένο, αλλά αναμένεται να υποχωρήσει το 2023 και το 2024 (Διάγραμμα Β, δεξιό γράφημα). Ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να διαμορφωθεί στο ανώτερο επίπεδό του στην αλλαγή του 2022. Εκτός από τις αυξημένες τιμές των καυσίμων, αυτό το υψηλό επίπεδο αναμένεται να στηριχθεί από τις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, αντανακλώντας, μεταξύ άλλων, τις εμφανιζόμενες με χρονική υστέρηση επιδράσεις στις τιμές καταναλωτή από τις αυξήσεις των τιμών χονδρικής τους τελευταίους μήνες, καθώς και από τις υψηλές τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί της ενέργειας στη διάρκεια του χειμώνα. Στη συνέχεια, ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας αναμένεται να μειωθεί σταδιακά, αντανακλώντας την καθοδική κλίση στις καμπύλες των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου και τις καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης από τις υψηλές μηνιαίες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας το 2021. Πιο συγκεκριμένα, αυτές οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης αναμένεται να έχουν έντονες καθοδικές επιδράσεις στον πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας τον Ιανουάριο, τον Μάρτιο, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο του επόμενου έτους (γαλάζιες ράβδοι στο Διάγραμμα Γ). Σωρευτικά στη διάρκεια του έτους, οι καθοδικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης αναμένεται να αφαιρέσουν πάνω από 20 ποσοστιαίες μονάδες από τον πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας έως τον Νοέμβριο του 2022 σε σύγκριση με το επίπεδο του Νοεμβρίου 2021 (κίτρινες ράβδοι στο Διάγραμμα Γ).^[12] Για το 2023 και το 2024 η συμβολή του πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας στον συνολικό πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) είναι πολύ μικρή, αντανακλώντας την καθοδική κλίσης της καμπύλης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του πετρελαίου. Ωστόσο, θα υποστηριχθεί από την αντιστροφή των προσωρινών φορολογικών μέτρων για τη μείωση των τιμών της ενέργειας, καθώς και από εθνικά μέτρα για την κλιματική αλλαγή.

Διάγραμμα B

Πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ): πραγματοποιήσεις και προβλέψεις

Πηγές: Eurostat, προβολές του Δεκεμβρίου 2021 και υπολογισμοί εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ.
Σημείωση: Η τελευταία παρατήρηση αφορά τον Νοέμβριο του 2021 για την ενέργεια (βάσει του ΕνΔΤΚ) και τον Οκτώβριο του 2021 για τις επιμέρους συνιστώσες.

Διάγραμμα Γ

Ο αντίκτυπος των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης στον πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ.
Σημειώσεις: Οι επιδράσεις της βάσης σύγκρισης σε μηνιαία βάση δείχνουν τη συμβολή της εν λόγω επίδρασης στη μηνιαία μεταβολή του ετήσιου ρυθμού πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας από τον ένα μήνα στον άλλο. Ο σωρευτικός αντίκτυπος των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης υπολογίζεται με την άθροιση των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης σε μηνιαία βάση και εμφανίζεται πάντα σε σχέση με συγκεκριμένο μήνα αναφοράς. Για παράδειγμα, περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες από τη μείωση του πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας τον Ιούνιο του 2022 σε σύγκριση με τον ρυθμό πληθωρισμού του Νοεμβρίου 2021 οφείλονται σε επιδράσεις της βάσης σύγκρισης.

Η αβεβαιότητα ως προς την πολιτική που θα ασκηθεί σχετικά με τη μελλοντική χρήση φυσικού αερίου και πετρελαίου μπορεί να συμβάλει στη μεταβλητότητα των τιμών των βασικών εμπορευμάτων στη διάρκεια της μετάβασης προς την πράσινη οικονομία. Η ζήτηση πετρελαίου και φυσικού αερίου εξαρτάται σε κρίσιμο βαθμό από τη στρατηγική πολιτικής που έχει υιοθετηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, καθώς και από τη διαθεσιμότητα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Έως ότου αυξηθεί επαρκώς η ενεργειακή απόδοση και η παραγωγική ικανότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ζήτηση ορυκτών καυσίμων, όπως το φυσικό αέριο, θα μπορούσε να παραμείνει υψηλή και ευμετάβλητη.

Εκτός από τις εθνικές πολιτικές για την κλιματική αλλαγή, οι πολιτικές της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή και η αύξηση των τιμών των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ενδέχεται επίσης να έχουν αντίκτυπο στην εξέλιξη των τιμών της ενέργειας. Οι τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ της ΕΕ αυξήθηκαν σε πάνω από 70 ευρώ ανά τόνο ισοδύναμου CO2 τον Νοέμβριο. Ενώ η καμπύλη των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης του ΣΕΔΕ παρουσιάζει μικρή μόνο ανοδική κλίση (Διάγραμμα Α), οι περισσότερες εκτιμήσεις του επιπέδου των τιμών διοξειδίου του άνθρακα που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών είναι υψηλότερες από τις τρέχουσες τιμές. Οι τιμές των εκπομπών άνθρακα είναι πιθανόν να αυξηθούν στην ΕΕ, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει τη μεταρρύθμιση του ΣΕΔΕ της ΕΕ, ιδίως με τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του ΣΕΔΕ, και την αναθεώρηση της οδηγίας της ΕΕ για τη φορολόγηση της ενέργειας. Αυτό μπορεί να έχει σταδιακό αντίκτυπο στις τιμές της ενέργειας, με τη σταδιακή εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων.

Πλαίσιο 4
Προβλέψεις άλλων οργανισμών

Διάφορες προβλέψεις για τη ζώνη του ευρώ διατίθενται τόσο από διεθνείς οργανισμούς όσο και από ιδρύματα του ιδιωτικού τομέα. Ωστόσο, αυτές οι προβλέψεις δεν είναι άμεσα συγκρίσιμες μεταξύ τους ή με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, καθώς έχουν ολοκληρωθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Πιθανώς βασίζονταν επίσης σε διαφορετικές υποθέσεις όσον αφορά τη μελλοντική εξέλιξη της πανδημίας COVID-19. Επιπλέον, αυτές οι προβολές χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους για την εξαγωγή υποθέσεων σχετικά με τις δημοσιονομικές, χρηματοοικονομικές και εξωτερικές μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένων των τιμών του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων. Τέλος, υπάρχουν διαφορές στις μεθόδους διόρθωσης ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών μεταξύ των διαφόρων προβλέψεων (βλ. πίνακα).

Σύγκριση πρόσφατων προβλέψεων για τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ

Πηγές: Προβλέψεις της Consensus Economics, 9 Δεκεμβρίου 2021, τα στοιχεία για το 2023 και το 2024 αντλούνται από την έρευνα του Οκτωβρίου 2021· ΟΟΣΑ, Δεκέμβριος 2021, Economic Outlook 110· MJEconomics για το Βαρόμετρο της Ζώνης του Ευρώ, 18 Νοεμβρίου 2021, τα στοιχεία για το 2023 και 2024 αντλούνται από την έρευνα του Οκτωβρίου 2021· Οικονομικές Προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φθινόπωρο 2021· Έρευνα της ΕΚΤ μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων, δ΄ τρίμηνο 2021, η οποία διενεργήθηκε από την 1η έως τις 11 Οκτωβρίου· ΔΝΤ, World Economic Outlook, 12 Οκτωβρίου 2021.
Σημειώσεις: Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος αναφέρουν ετήσιους ρυθμούς αύξησης διορθωμένους ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ΔΝΤ αναφέρουν ετήσιους ρυθμούς αύξησης που δεν έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών ανά έτος. Άλλες προβλέψεις δεν διευκρινίζουν αν τα στοιχεία που αναφέρουν έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών ή όχι. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat που είναι μεταγενέστερες της τελευταίας ημερομηνίας συμπερίληψης των στοιχείων για τις προβολές.

Η προβολή των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2021 για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ είναι χαμηλότερη από τις προβλέψεις άλλων φορέων διενέργειας προβλέψεων για το 2022, αλλά κυρίως υψηλότερη από τις προβλέψεις για το 2023, ενώ η προβολή για τον πληθωρισμό είναι πολύ υψηλότερη από εκείνη άλλων ιδρυμάτων για το 2022 και βρίσκεται στο ανώτατο σημείο του διαστήματος για το 2023. Η προβολή του Δεκεμβρίου 2021για την ανάπτυξη είναι χαμηλότερη από τις άλλες προβλέψεις για το 2022, αλλά μόνο οριακά χαμηλότερη από τις πιο πρόσφατες προβολές, οι οποίες περιλαμβάνουν τις τελευταίες πληροφορίες σχετικά με την κλιμάκωση των φαινομένων συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς και τους περιορισμούς που συνδέονται με την πανδημία. Μια πιο απότομη ανάκαμψη καθώς επιλύονται τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς μπορεί εν μέρει να εξηγήσει την προβολή για υψηλότερη ανάπτυξη το 2023. Όσον αφορά τον πληθωρισμό, η προβολή του Δεκεμβρίου 2021 για το 2022 είναι υψηλότερη από τις άλλες προβλέψεις. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί σε μεγάλο βαθμό λόγω της συμπερίληψης των στοιχείων του ΕνΔΤΚ του Νοεμβρίου 2021 και του υψηλότερου αναμενόμενου πληθωρισμό στις πιο ευμετάβλητες συνιστώσες. Οι διαφορές σε σύγκριση με άλλες προβλέψεις για το 2024 είναι περιορισμένες τόσο για την ανάπτυξη όσο και για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ).

Πλαίσιο 5
Εναλλακτικά σενάρια για τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ

Καθώς εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη της πανδημίας COVID-19 και τις οικονομικές επιπτώσεις της, όπως τονίζεται από τη νέα μετάλλαξη Όμικρον, το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει δύο εναλλακτικά σενάρια γύρω από το βασικό σενάριο του Δεκεμβρίου 2021.^[13] Σε σύγκριση με το βασικό σενάριο, ένα ήπιο σενάριο προβλέπει ταχύτερη επίλυση της πανδημίας εντός του 2022, ιδίως στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς λόγω της υπόθεσης για ποσοστά ταχύτερων εμβολιασμών. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, τα ποσοστά κρουσμάτων θα είναι χαμηλότερα, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων θα είναι υψηλότερη και ο κίνδυνος αναμόλυνσης θα είναι χαμηλότερος (Διάγραμμα Α). Αυτό θα επισπεύσει τη χαλάρωση των περιορισμών, προκαλώντας ισχυρές θετικές επιδράσεις στην εμπιστοσύνη και πολύ περιορισμένο οικονομικό κόστος. Αντίθετα, το δυσμενές σενάριο προβλέπει παράταση της υγειονομικής κρίσης, η οποία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα πανδημικά κύματα (νέες μεταλλάξεις του ιού, κίνδυνος που αναδεικνύεται από την εμφάνιση της μετάλλαξης Όμικρον) και ένα χαμηλότερο ποσοστό του πληθυσμού με αποτελεσματική προστασία. Η επακόλουθη ισχυρή αναζωπύρωση κρουσμάτων και νοσηλειών προβλέπεται να οδηγήσει σε αυστηρότερους περιορισμούς στην κινητικότητα και, ως εκ τούτου, στην οικονομική δραστηριότητα στις αρχές του 2022, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι στις αρχές του 2021. Η υγειονομική κρίση αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχιστεί μέχρι τα μέσα του 2023, κατά συνέπεια επιδρώντας αρνητικά στη δραστηριότητα και δημιουργώντας μονιμότερες πληγές στην οικονομία, οι οποίες επιτείνονται από τις αυξημένες περιπτώσεις αφερεγγυότητας.

Διάγραμμα Α

Προσομοιώσεις της πανδημίας με το υπόδειγμα ECB-BASIR

Πηγές: Εκθέσεις της Google Mobility, Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και υπολογισμοί της ΕΚΤ.
Σημείωση: Η κατανομή προκύπτει από τυχαίες προσομοιώσεις στις οποίες λαμβάνεται υπόψη η αβεβαιότητα σχετικά με: i.) το ποσοστό εμβολιασμών U~[0.8% - 1.2%], ii.) την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών U~[30%-70%], την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών (νοσηλείες) U~[65%-85%] και την αβεβαιότητα αναμόλυνσης U ~[0%-15%] , iii.) την αύξηση του ποσοστού κρουσμάτων λόγω της νέας μετάλλαξης Δέλτα N~(60%, 10%std), iv.) την αβεβαιότητα της παραμέτρου SIR, v) την αβεβαιότητα από τα διδάγματα της εμπειρίας N~(52%, 10%std), και vi) την ιστορική αβεβαιότητα που αποτυπώνεται στα εναπομένοντα στοιχεία.

Σύμφωνα με το ήπιο σενάριο, το πραγματικό ΑΕΠ θα ανακάμψει σημαντικά το 2022, αλλά σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο ελάχιστα μόνο, ενώ το επίπεδό του θα διαμορφωθεί εντός ενός μικρού εύρους διακύμανσης σε όλα τα σενάρια έως το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής (Διάγραμμα Β). Το ήπιο σενάριο συνεπάγεται ισχυρή ανάπτυξη στις αρχές του 2022, η οποία υποστηρίζεται από την αποτελεσματικότητα των εμβολίων και την οικονομική ανθεκτικότητα σε ό,τι αφορά τους περιορισμούς, ιδίως στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, γεγονός που, σε σύγκριση με το βασικό σενάριο, οδηγεί σε άνοδο της εξωτερικής ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες της ζώνης του ευρώ και, ως εκ τούτου, σε άνοδο των εξαγωγών, προκαλώντας ισχυρές θετικές επιδράσεις στην εμπιστοσύνη. Αυτές οι επιδράσεις, σε συνδυασμό με την εντονότερη από την αναμενόμενη επιτάχυνση της δραστηριότητας στις υπηρεσίες υψηλής επαφής, προκαλούν ισχυρότερη άνοδο της κατανάλωσης, εντονότερη μείωση του ποσοστού αποταμίευσης και μια πιο απότομη υποχώρηση της ανεργίας σε σύγκριση με το βασικό σενάριο. Σύμφωνα με το ήπιο σενάριο, η οικονομική δραστηριότητα, βάσει των προβολών, θα υπερβεί την προ της πανδημίας πορεία έως τα μέσα του 2022. Σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο, η ζώνη του ευρώ θα εισέλθει σε τεχνική ύφεση, με συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας το δ΄ τρίμηνο του 2021 και το α΄ τρίμηνο του 2022, καθώς οι περιορισμοί γίνονται αυστηρότεροι. Η οικονομική ανάπτυξη θα είναι υποτονικότερη σε σύγκριση με το βασικό σενάριο έως τις αρχές του 2023 λόγω της σταδιακής χαλάρωσης των περιοριστικών μέτρων και της σημαντικής αβεβαιότητας σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο. Ενώ τα νοικοκυριά παραμένουν επιφυλακτικά, διατηρώντας υψηλό ποσοστό αποταμίευσης, η επίμονα υψηλή ανεργία επισημαίνει τους κινδύνους της αγοράς εργασίας, καθώς οι ευπάθειες και οι περιπτώσεις αφερεγγυότητας των επιχειρήσεων θα εντείνουν την ανάγκη για ανακατανομή της εργασίας.

Εναλλακτικά μακροοικονομικά σενάρια για τη ζώνη του ευρώ

Σημειώσεις: Οι τιμές για το πραγματικό ΑΕΠ αναφέρονται σε στοιχεία εποχικώς διορθωμένα και στοιχεία διορθωμένα ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat λόγω της δημοσίευσης στοιχείων μετά την τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης των στοιχείων για τις προβολές.

Παρά το γεγονός ότι σε όλα τα σενάρια είναι σχεδόν πανομοιότυπος βραχυπρόθεσμα, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί, σύμφωνα με το ήπιο σενάριο, στο 2,0% το 2023-24, ενώ θα μειωθεί, σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο, σημαντικά τα επόμενα έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής (Διάγραμμα Β). Και στα δύο σενάρια ο πληθωρισμός θα διαμορφωθεί στο ανώτατο επίπεδό του το δ΄ τρίμηνο του 2021, λόγω των σε μεγάλο βαθμό προσωρινών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων της βάσης σύγκρισης από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας και τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς, αλλά στη συνέχεια θα προκύψουν διαφορές μεταξύ των δύο σεναρίων λόγω των διαφορετικών πραγματικών οικονομικών συνθηκών. Ειδικότερα, η ισχυρή ανοδική πίεση από τη στενότητα των αγορών προϊόντων και εργασίας οδηγούν σε σημαντική αύξηση του υποκείμενου πληθωρισμού το 2024 σύμφωνα με το ήπιο σενάριο, ενώ θα παραμείνει υποτονικός το 2023-24 σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο.

Διάγραμμα Β

Εναλλακτικά σενάρια για το πραγματικό ΑΕΠ και τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ

Σημειώσεις: Τα στοιχεία για το πραγματικό ΑΕΠ είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του χρονικού ορίζοντα προβολής. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat που είναι μεταγενέστερες της τελευταίας ημερομηνίας συμπερίληψης των στοιχείων για τις προβολές.

Υπάρχει μια επιφύλαξη όσον αφορά αυτές τις προσομοιώσεις καθώς σε κανένα από τα δύο σενάρια δεν διατυπώνεται η υπόθεση για επιδράσεις στα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς και στις μακροοικονομικές συνέπειές τους. Αυτό οφείλεται στην αβεβαιότητα που περιβάλλει τις επιπτώσεις της μελλοντικής εξέλιξης της πανδημίας στα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς. Αφενός, η επιδείνωση της πανδημίας και η υποχώρηση της ζήτησης θα μπορούσαν να μειώσουν τους περιορισμούς, καθώς μεγάλο μέρος τους οφείλεται στην αυξημένη ζήτηση που υπερβαίνει την παραγωγική ικανότητα. Αφετέρου, οι περαιτέρω διαταραχές στις αλυσίδες προσφοράς λόγω των περιοριστικών μέτρων και/ή της μετατόπισης της σύνθεσης της ζήτησης από την καταναλωτική ζήτηση υπηρεσιών στα αγαθά θα μπορούσαν να εντείνουν τα φαινόμενα συμφόρησης στις αλυσίδες προσφοράς. Η αύξηση των φαινομένων συμφόρησης και στα δύο σενάρια θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα, ενώ παράλληλα θα ασκούσε ανοδική πίεση στις τιμές, ενώ οι αντίθετες επιδράσεις θα προέκυπταν εάν υποχωρούσαν τα εν λόγω φαινόμενα.

Πλαίσιο 6
Ανάλυση ευαισθησίας

Οι προβολές βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε τεχνικές υποθέσεις που αφορούν την εξέλιξη ορισμένων κρίσιμων μεταβλητών. Δεδομένου ότι κάποιες από τις μεταβλητές αυτές μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τις προβολές για τη ζώνη του ευρώ, η εξέταση της ευαισθησίας των προβολών σε εναλλακτικές υποθέσεις αποτελεί χρήσιμο στοιχείο για την ανάλυση των κινδύνων που περιβάλλουν τις προβολές.

Σκοπός αυτής της ανάλυσης ευαισθησίας είναι η αξιολόγηση των επιδράσεων από εναλλακτικές πορείες των τιμών του πετρελαίου. Οι τεχνικές υποθέσεις για τις εξελίξεις στις τιμές του πετρελαίου βασίζονται στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου. Αναλύονται διάφορες εναλλακτικές πορείες των τιμών του πετρελαίου. Η πρώτη βασίζεται στο 25ο εκατοστημόριο της κατανομής που παρέχουν οι πυκνότητες πιθανοτήτων όπως υπολογίζονται με βάση τα δικαιώματα προαίρεσης επί των τιμών του πετρελαίου στις 25 Νοεμβρίου 2021, τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων για τις τεχνικές υποθέσεις. Η πορεία αυτή συνεπάγεται σταδιακή μείωση της τιμής του πετρελαίου κατά περίπου 40% σε σύγκριση με την υπόθεση του βασικού σεναρίου για το 2024. Με βάση τον μέσο όρο των αποτελεσμάτων από ορισμένα μακροοικονομικά υποδείγματα εμπειρογνωμόνων, η πορεία αυτή θα έχει μικρή ανοδική επίδραση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ και πιο έντονη καθοδική επίδραση στον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η δεύτερη πορεία βασίζεται στο 75ο εκατοστημόριο της ίδιας κατανομής και συνεπάγεται αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 32% υψηλότερα από την υπόθεση του βασικού σεναρίου για το 2024. Η πορεία αυτή θα έχει πολύ μικρή καθοδική επίδραση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ και μια κάπως ισχυρότερη ανοδική επίδραση στον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) το 2022-24. Η τρίτη πορεία βασίζεται στην υπόθεση ότι την καταληκτική ημερομηνία η τιμή του πετρελαίου θα παραμείνει στο επίπεδό της (83,1 δολάρια ΗΠΑ ανά βαρέλι), η οποία έως το 2024 θα είναι περίπου κατά 20% υψηλότερη από την υπόθεση του βασικού σεναρίου για το συγκεκριμένο έτος. Η πορεία αυτή θα έχει οριακή καθοδική επίδραση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για το 2023-24, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ θα είναι κατά 0,2-0,3 της ποσοστιαίας μονάδας υψηλότερος το 2022-24.

Επιδράσεις από τις εναλλακτικές πορείες των τιμών του πετρελαίου

Σημειώσεις: Το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο αναφέρονται στις πυκνότητες πιθανότητας μηδενικού κινδύνου με βάση δικαιώματα προαίρεσης για την τιμή του πετρελαίου στις 25 Νοεμβρίου 2021. Η σταθερή τιμή του πετρελαίου λαμβάνει υπόψη την αξία την ίδια ημερομηνία. Οι μακροοικονομικές επιπτώσεις αναφέρονται ως μέσοι όροι διαφόρων μακροοικονομικών υποδειγμάτων εμπειρογνωμόνων.

Ταχυδρομική διεύθυνση 60640 Frankfurt am Main, Germany
Τηλέφωνο +49 69 1344 0

Δικτυακός τόπος www.ecb.europa.eu

Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούς επιτρέπεται εφόσον αναφέρεται η πηγή.

Για την ορολογία, μπορείτε να συμβουλευθείτε το γλωσσάριο της ΕΚΤ (διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά).

HTML ISSN 2529-4679, QB-CF-21-002-EL-Q

Η τελευταία ημερομηνία που καλύπτουν οι τεχνικές υποθέσεις, π.χ. για τις τιμές του πετρελαίου και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, ήταν η 25η Νοεμβρίου 2021 (Πλαίσιο 1). Οι μακροοικονομικές προβολές για τη ζώνη του ευρώ οριστικοποιήθηκαν την 1η Δεκεμβρίου 2021. Οι παρούσες προβολές καλύπτουν την περίοδο 2021-24. Οι προβολές που αφορούν τόσο μεγάλο χρονικό ορίζοντα χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλό βαθμό αβεβαιότητας και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ερμηνεία τους. Βλ. το άρθρο με τίτλο «An assessment of Eurosystem staff macroeconomic projections» που δημοσιεύθηκε στο Μηνιαίο Δελτίο της ΕΚΤ του Μαΐου 2013. Βλ. http://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/index.en.html για μια επεξεργάσιμη έκδοση των στοιχείων στα οποία βασίζονται επιλεγμένοι πίνακες και διαγράμματα. Πλήρης βάση δεδομένων με προηγούμενες μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος διατίθεται στη διεύθυνση https://sdw.ecb.europa.eu/browseSelection.do?node=5275746.
Δεδομένης της πολύ υψηλής αβεβαιότητας που περιβάλλει τα βασικά επιδημιολογικά χαρακτηριστικά της νέας μετάλλαξης Όμικρον, οι προβολές περιλαμβάνουν μόνο τον αντίκτυπο των περιοριστικών μέτρων που είχαν ληφθεί ή ανακοινωθεί μέχρι την ολοκλήρωση των προβολών.
Βλ. «Οι επιδράσεις στο διεθνές εμπόριο από τα φαινόμενα συμφόρησης στην αλυσίδα εφοδιασμού», Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 6, ΕΚΤ, 2021, και «Sources of supply chain disruptions and their impact on euro area manufacturing», προσεχής έκδοση, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 8, ΕΚΤ, 2021.
Βλ. επίσης το Πλαίσιο 2 με τίτλο «Δυναμική του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών και συνέπειες για τις οικονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ», Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ, Ιούνιος 2021.
Η υπόθεση που αφορά τις ονομαστικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ βασίζεται στον σταθμισμένο μέσο όρο των αποδόσεων των 10ετών ομολόγων αναφοράς των χωρών, σταθμισμένο ως προς το ετήσιο ΑΕΠ και με επέκταση της σειράς με βάση την προβλεπόμενη εξέλιξη που προκύπτει από την εκτιμώμενη από την ΕΚΤ καμπύλη αποδόσεων κατά την έκδοση όλων των 10ετών ομολόγων χωρών της ζώνης του ευρώ, ενώ η αρχική απόκλιση μεταξύ των δύο σειρών διατηρείται σταθερή στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι διαφορές αποδόσεων μεταξύ ομολόγων του Δημοσίου επιμέρους χωρών και του αντίστοιχου μέσου όρου της ζώνης του ευρώ θεωρούνται, βάσει των υποθέσεων, σταθερές στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.
Βλ. Labour supply developments in the euro area during the COVID-19 pandemic, Economic Bulletin, Issue 7, ΕΚΤ, 2021.
Κατά κανόνα, στις προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος/της ΕΚΤ, οι σταθμίσεις του ΕνΔΤΚ διατηρούνται σταθεροί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Δεδομένων των σημαντικών μεταβολών στα καταναλωτικά πρότυπα που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού (COVID-19) και της πιθανής αναστροφής αυτών των μεταβολών κατά τα επόμενα έτη, οι μελλοντικές μεταβολές των συντελεστών στάθμισης του ΕνΔΤΚ ενδέχεται να οδηγήσουν σε πρόσθετη μεταβλητότητα των ετήσιων ρυθμών μεταβολής του ΕνΔΤΚ που δεν λαμβάνονται υπόψη στις προβολές των εμπειρογνωμόνων. Ωστόσο, η επίδραση στους μέσους ρυθμούς πληθωρισμού για τα ημερολογιακά έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής αναμένεται να είναι μικρή.
Βλ. «The prevalence of private sector wage indexation in the euro area and its potential role for the impact of inflation on wages», Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 7, ΕΚΤ, 2021.
Λόγω αβεβαιότητας όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα και την εφαρμογή της, η πρόσφατα εξαγγελθείσα αύξηση του κατώτατου μισθού στη Γερμανία δεν περιλαμβάνεται ακόμη στις προβολές του βασικού σεναρίου.
Ο μηχανισμός καθορισμού των τιμών συνεπάγεται ότι η χονδρική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζεται από την ακριβότερη τεχνολογία που απαιτείται για την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Σε περιόδους πολύ υψηλής ζήτησης, οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με φυσικό αέριο συνήθως καθορίζουν την τιμή, συνδέοντας έτσι τις τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου.
Βλ. «Oil Market Report», Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, 16 Νοεμβρίου 2021.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έννοια των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης και τον ρόλο τους στη δυναμική του πληθωρισμού, βλ. το πλαίσιο με τίτλο «Recent dynamics in energy inflation: the role of base effects and taxes», Economic Bulletin, Τεύχος 3, ΕΚΤ, 2021.
Τα σενάρια κατασκευάζονται βάσει του υποδείγματος ECB-BASE (βλ. Angelini, E., Bokan, N., Christoffel, K., Ciccarelli, M. and Zimic, S., "Introducing ECB-BASE: The blueprint of the new ECB semi-structural model for the euro area”, Working Paper Series, No 2315, ΕΚΤ, Σεπτέμβριος 2019. Επιπλέον, το υπόδειγμα ECB-BASIR (επέκταση του υποδείγματος ECB-BASE, βλ. Angelini, E., Damjanović, M., Darracq Pariès, M. and Zimic, S., “ECB-BASIR: a primer on the macroeconomic implications of the Covid-19 pandemic”, Working Paper Series, No 2431, ΕΚΤ, Ιούνιος 2020) χρησιμοποιείται για την παραγωγή αποτελεσμάτων πανδημίας που αντιστοιχούν στα δύο σενάρια (τα οποία παρουσιάζονται στο Διάγραμμα Α). Δεδομένης της αβεβαιότητας όσον αφορά τον αντίκτυπο των εναλλακτικών υποθέσεων σχετικά την εξέλιξη της πανδημίας στις τεχνικές υποθέσεις, αυτές παραμένουν αμετάβλητες ως προς το βασικό σενάριο.

16 December 2021: Projection charts and tables
3 January 2022: Eurosystem staff macroeconomic projections for the euro area countries

Συνοπτική παρουσίαση