Een snelgids voor macroprudentieel beleid

24 mei 2017

Wat betekent macroprudentieel?

Het voorvoegsel macro geeft aan dat de beleidsmaatregelen of acties betrekking hebben op het gehele financiële stelsel (of belangrijke delen daarvan) in plaats van individuele financiële instellingen. Daar staat tegenover dat op individuele instellingen gericht regelgevend of toezichtsbeleid wordt aangeduid als microprudentieel beleid.

Prudentie is een ander woord voor voorzichtigheid in combinatie met vooruitziendheid, en prudentieel beleid betreft maatregelen ter bevordering van verantwoorde werkwijzen en ter beperking van risicogedrag. Macroprudentieel beleid zou derhalve iedereen tot voorzichtigheid moeten aanzetten bij risico’s die systemisch zouden kunnen worden, dat wil zeggen risico’s die de gehele financiële sector raken.

Wat is macroprudentieel beleid en waarom voeren we dit beleid?

De macroprudentiële autoriteiten monitoren het financiële stelsel en signaleren risico’s en kwetsbaarheden. Er kunnen beleidsmaatregelen worden getroffen om de toename van dergelijke risico’s en kwetsbaarheden en de verspreiding ervan over het hele financiële stelsel te beperken.

Met andere woorden: de beleidsmaatregelen kunnen worden genomen om te voorkomen dat er risico’s ontstaan die het financiële stelsel in bredere zin treffen of dat risico’s uitgroeien tot systeemrisico’s.

Mochten er toch systeemrisico’s optreden, dan zouden deze de levering van essentiële financiële producten en diensten door het financiële systeem kunnen aantasten, en zelfs zodanig dat de economische groei en het welzijn van mensen ernstig zouden worden geschaad.

Deze effecten werden tijdens de in 2007 ingezette financiële crisis waargenomen, toen een aantal landen door een recessie werd getroffen en veel banken ondersteuning nodig hadden.

Macroprudentieel beleid is dus in wezen bedoeld om de financiële stabiliteit te bevorderen. Met een stabiel en degelijk financieel stelsel zijn we beter in staat om schokken te weerstaan en de ergste effecten van financiële crises te voorkomen.

Voorbeelden van risico’s die tot een systeemrisico zouden kunnen uitgroeien

• Almaar oplopende activaprijzen: wanneer de prijzen van activa, zoals woningen, ver boven hun intrinsieke waarde stijgen, dan levert het risico van een plotselinge daling van die prijzen gevaren op
• Buitensporig risicogedrag van banken
• Met schulden overladen bedrijven of huishoudens

Welke acties ondernemen de autoriteiten op basis van dit beleid?

De autoriteiten (veelal centrale banken) kunnen een reeks van acties ondernemen om het risico direct aan te pakken.

Van financiële instellingen (doorgaans banken) kan bijvoorbeeld worden geëist dat ze extra kapitaal aanhouden – om met onverwachte gebeurtenissen en schokken om te kunnen gaan – en deze kapitaalbuffers kunnen in de loop van de tijd variëren en voor sommige soorten instellingen groter zijn dan voor andere.

Dit zou in het bijzonder kunnen gelden voor instellingen die systeemrelevant zijn, d.w.z. dat hun faillissement belangrijke consequenties zou hebben voor het hele financiële stelsel.

Maar macroprudentieel beleid zou financiële instellingen ook in hun activiteiten kunnen beperken, bijvoorbeeld door voorwaarden voor woningleningen op te leggen.

Zo zou er een limiet kunnen worden gesteld aan het bedrag dat woningkopers kunnen lenen ten opzichte van de waarde van de woning of hun inkomen. Deze bovengrenzen kunnen worden gebruikt om een woningmarkt met snel stijgende woningprijzen en daarmee samenhangende hypotheekschulden af te koelen.

Wie zijn de macroprudentiële autoriteiten in de EU?

• De Europese Centrale Bank
• Het Europees Comité voor systeemrisico’s
• De nationale aangewezen autoriteiten – doorgaans centrale banken of financiële toezichthoudende autoriteiten – van de 28 lidstaten.

In één oogopslag: wat is het financiële stelsel?

Een netwerk van onderlinge relaties

Het financieel stelsel wordt gekenmerkt door een ingewikkeld netwerk van afhankelijkheden en wisselwerkingen tussen verschillende partijen.

Banken en verzekeringsmaatschappijen

Banken en verzekeringsmaatschappijen fungeren als intermediairs door ervoor te zorgen dat geld van partijen die krediet willen verstrekken of investeren terechtkomt bij partijen die geld willen lenen.

Markten

Kredietgevers en kredietnemers komen direct samen op financiële markten als de obligatie- en de geldmarkt.

Betalingssystemen

Intussen zorgen betalings- en effectenafwikkelingssystemen, als het buizenstelsel van de financiële markten, voor veilig verkeer van geld en financiële activa.