Ένας σύντομος οδηγός για τις μακροπροληπτικές πολιτικές

24 Μαΐου 2017

Τι σημαίνει μακροπροληπτικός;

Το συνθετικό «μακρο-» υποδηλώνει ότι οι πολιτικές ή οι δράσεις αφορούν το σύνολο ή σημαντικά τμήματα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και όχι επιμέρους χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Αντιστοίχως, οι εποπτικές ή ρυθμιστικές πολιτικές που αφορούν τα επιμέρους χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι γνωστές ως μικροπροληπτικές πολιτικές.

Η έννοια της πρόληψης σχετίζεται με συνετή συμπεριφορά που εμπεριέχει προνοητική σκέψη και, επομένως, οι προληπτικές πολιτικές αφορούν δράσεις που προάγουν την ορθή πρακτική και περιορίζουν την ανάληψη κινδύνων. Έτσι, οι μακροπροληπτικές πολιτικές θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι όλοι ακολουθούν συνετή στάση έναντι κινδύνων που θα μπορούσαν να αποδειχθούν συστημικοί, δηλαδή κινδύνων που αφορούν τον χρηματοπιστωτικό τομέα συνολικά.

Τι είναι οι μακροπροληπτικές πολιτικές και ποιος ο σκοπός τους;

Οι αρχές μακροπροληπτικής εποπτείας παρακολουθούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα και εντοπίζουν κινδύνους και ευπάθειες. Είναι δυνατόν να θεσπιστούν πολιτικές που αντιμετωπίζουν τέτοιους κινδύνους και ευπάθειες και περιορίζουν την περαιτέρω συσσώρευση και εξάπλωσή τους στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Με άλλα λόγια, μπορούν να θεσπιστούν πολιτικές που δεν επιτρέπουν στους κινδύνους να επηρεάσουν το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα, να γίνουν δηλαδή συστημικοί.

Τυχόν υλοποίηση συστημικών κινδύνων θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την παροχή των απαραίτητων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ακόμη και σε σημείο όπου θα επηρεαζόταν σημαντικά η οικονομική ανάπτυξη και η ευημερία των ανθρώπων.

Τέτοιες επιδράσεις εκδηλώθηκαν κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε το 2007, καθώς η ύφεση επηρέασε διάφορες χώρες στην Ευρώπη και πολλές τράπεζες χρειάστηκαν στήριξη.

Στην ουσία, οι μακροπροληπτικές πολιτικές αποσκοπούν στην προώθηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Ένα σταθερό και εύρωστο χρηματοπιστωτικό σύστημα μας καθιστά περισσότερο ανθεκτικούς στις διαταραχές και αποτρέπει τις χειρότερες επιδράσεις μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Παραδείγματα κινδύνων που θα μπορούσαν να απειλήσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα συνολικά

• Η δημιουργία «φούσκας» στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Όταν οι τιμές περιουσιακών στοιχείων όπως οι κατοικίες αυξάνονται σε επίπεδα που υπερβαίνουν κατά πολύ την ονομαστική τους αξία, το ενδεχόμενο απότομης πτώσης των τιμών αυτών δημιουργεί κινδύνους.
• Η υπερβολική ανάληψη κινδύνων από τις τράπεζες.
• Η υπερχρέωση των επιχειρήσεων ή των νοικοκυριών.

Τι μέτρα λαμβάνουν οι αρχές με βάση τις εν λόγω πολιτικές;

Οι αρχές (συχνά οι κεντρικές τράπεζες) μπορούν να λάβουν σειρά μέτρων που αποσκοπούν στην άμεση αντιμετώπιση των κινδύνων.

Για παράδειγμα, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (κατά κανόνα οι τράπεζες) μπορεί να χρειαστεί να συγκροτήσουν μεγαλύτερο απόθεμα κεφαλαίου – για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων γεγονότων και διαταραχών – και αυτά τα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τη χρονική στιγμή και να είναι υψηλότερα για ορισμένους τύπους ιδρυμάτων.

Αυτό μπορεί να ισχύει ιδίως για ιδρύματα τα οποία είναι συστημικώς σημαντικά, δηλ. ιδρύματα των οποίων πιθανή χρεοκοπία θα είχε σημαντικές επιδράσεις που θα εξαπλώνονταν σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Αλλιώς, οι μακροπροληπτικές πολιτικές μπορεί να θέσουν περιορισμούς στις δραστηριότητες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, για παράδειγμα θέτοντας συγκεκριμένους όρους για τη χορήγηση στεγαστικών δανείων.

Θα μπορούσε ας πούμε να τεθεί όριο στο ποσό που μπορούν να δανείζονται οι αγοραστές κατοικιών σε συνάρτηση με το κόστος της κατοικίας ή το εισόδημά τους. Αυτά τα ανώτατα όρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξομάλυνση της αγοράς κατοικιών όταν οι τιμές των κατοικιών και τα σχετικά στεγαστικά δάνεια αυξάνονται ραγδαία.

Ποιες είναι οι αρχές μακροπροληπτικής εποπτείας στην ΕΕ;

• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου
• Οι εθνικές εντεταλμένες αρχές – κατά κανόνα κεντρικές τράπεζες ή αρχές χρηματοπιστωτικής εποπτείας – των 28 κρατών μελών.

Με λίγα λόγια: τι είναι το χρηματοπιστωτικό σύστημα;

Ένα δίκτυο αλληλεπιδράσεων

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί ένα σύνθετο δίκτυο αλληλεξαρτήσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ διαφορετικών παραγόντων.

Τράπεζες και ασφαλιστικές επιχειρήσεις

Οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις ενεργούν ως ενδιάμεσοι φορείς, διοχετεύοντας κεφάλαια από όσους επιθυμούν να δανείσουν ή να επενδύσουν σε όσους επιθυμούν να δανειστούν.

Αγορές

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές, όπως οι αγορές ομολόγων και χρήματος, επίσης συνδέουν με άμεσο τρόπο δανειστές και δανειολήπτες.

Συστήματα πληρωμών

Τα συστήματα πληρωμών και διακανονισμού τίτλων αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των χρηματοπιστωτικών αγορών και διασφαλίζουν την ασφαλή ροή χρήματος και χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων.