Een digitale euro: breed beschikbaar en gemakkelijk te gebruiken

Inleidende verklaring door Fabio Panetta, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 24 april 2023

Het is mij een genoegen dat ik weer voor deze commissie mag verschijnen vandaag in het kader van onze reeks hoorzittingen over het project van de digitale euro.

We gaan nu de laatste fase van het onderzoektraject van het project in. De Raad van Bestuur van de ECB heeft onlangs een derde reeks ontwerpopties voor de digitale euro goedgekeurd – ontwerpopties die we ook tijdens eerdere hoorzittingen hebben besproken. Vandaag publiceren we dus een rapport met de visie van het Eurosysteem over de manier waarop mensen de digitale euro zouden kunnen verkrijgen, aanhouden en gebruiken. In het rapport staat ook beschreven hoe de digitale euro door intermediairs kan worden gedistribueerd en welke diensten en kenmerken een digitale euro zou kunnen bieden.^[1]

Ons werk in de afgelopen maanden spitste zich niet alleen toe op onderzoek naar technische aspecten. We hebben ook bijeenkomsten met focusgroepen gehouden om van potentiële gebruikers van een digitale euro te horen welke kenmerken zij belangrijk vinden voor een digitale portemonnee. Op deze manier kunnen we een product ontwerpen dat voldoet aan hun behoeften.^[2]

In een moderne economie is de mogelijkheid om digitaal te kunnen betalen een basisbehoefte voor mensen.

Met contant geld bieden centrale banken al een betaalmiddel dat risicovrij, breed toegankelijk en gemakkelijk te gebruiken is, zodat niemand achterblijft. Maar de snelle digitalisering van onze economieën vraagt om een digitale variant als aanvulling op contant geld: een digitale euro.

Als centrale bank moeten we klaar zijn voor toekomstige ontwikkelingen en ervoor zorgen dat het geld dat we uitgeven de rol behoudt van een monetair anker in het digitale tijdperk. Op die manier kunnen we garanderen dat één euro ook echt één euro waard is, in welke vorm dan ook en waar we ons ook bevinden. Dit vormt het fundament onder het vertrouwen van mensen in onze munt.^[3]

Om de functie van de digitale euro als monetair anker effectief te maken, moet deze afgestemd zijn op de voorkeuren van mensen. Iedereen in het eurogebied zou de digitale euro moeten kunnen gebruiken voor dagelijkse betalingen: online, in winkels of van persoon tot persoon.

In mijn betoog vandaag zal ik mij richten op de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat iedereen in het eurogebied gemakkelijk digitale euro’s kan verkrijgen en deze kan gebruiken – waar en wanneer ze maar willen, ongeacht bij welke bank ze zitten of uit welk land ze komen. Mensen zijn niet verplicht de digitale euro te gebruiken. Maar ze moeten altijd de mogelijkheid hebben de digitale euro te gebruiken. Net als nu het geval is met contant geld.

Als Europese wetgevers zult u besluiten nemen die van cruciaal belang zijn om dit doel te bereiken. Daarom zal ik in mijn betoog ook vanuit het oogpunt van regelgeving naar de digitale euro kijken.

Ervoor zorgen dat de digitale euro breed beschikbaar en gebruiksvriendelijk is

Momenteel bestaat er geen enkel Europees digitaal betaalmiddel dat overal in het eurogebied door iedereen wordt geaccepteerd. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat Europeanen de mogelijkheid om overal te kunnen betalen zien als de belangrijkste eigenschap van een eventuele digitale euro.^[4] Met andere woorden, ze willen in de digitale wereld graag één van de belangrijkste kenmerken van eurobankbiljetten terug zien.

Bij de ECB hebben we onderzoek gedaan naar de technologische oplossingen die mensen in staat moeten stellen overal in het eurogebied gemakkelijk betalingen in digitale euro’s te kunnen verrichten.^[5] Maar als we willen dat de digitale euro deze kenmerken van contant geld kan hebben, is er ook een goed regelgevend kader nodig.

Eurobankbiljetten hebben in het Verdrag^[6] de status van wettig betaalmiddel gekregen en daarom kunnen burgers ze in het hele eurogebied gebruiken.^[7] Ze zijn het tastbare bewijs dat we een gemeenschappelijke munt hebben.

De digitale euro zou van wetgevers ook de status van wettig betaalmiddel kunnen krijgen.^[8] Als de digitale euro wordt ingevoerd, zou deze een publiek goed zijn. Europeanen zullen verwachten dat ze waar dan ook in het eurogebied gemakkelijk digitale euro’s kunnen verkrijgen en gebruiken. Het zou dus in het belang zijn van alle gebruikers indien winkeliers, als zij digitale betalingen accepteren, dan ook verplicht worden om ook de digitale euro als wettig betaalmiddel te aanvaarden.^[9]

Een verplichting voor winkeliers om de digitale euro te accepteren brengt kansen. Zo zal dit het Europese betalingssysteem weerbaarder maken en de concurrentie vergroten.^[10] Dit zou vervolgens het betalingsverkeer goedkoper maken, met duidelijke voordelen voor iedereen in het eurogebied.^[11]

Maar als we willen dat de digitale euro op grote schaal kan worden gebruikt, is acceptatie slechts één zijde van de medaille. De andere kant is toegankelijkheid.

Burgers en winkeliers zullen verwachten dat ze de digitale euro via hun bank kunnen verkrijgen^[12], net als nu het geval is bij contant geld.^[13] Het moet eenvoudig zijn voor mensen om te beginnen met het gebruik van de digitale euro, en het kan dan niet zo zijn dat ze daarvoor van bank moeten wisselen.

In onze reguliere contacten hebben consumentenverenigingen en winkeliers^[14] opgemerkt dat de beste manier om een brede toegang voor consumenten te waarborgen zou zijn om banken en andere betalingsdienstaanbieders in het eurogebied te verplichten de digitale euro aan hun klanten ter beschikking te stellen.^[15] Eerdere pogingen om pan-Europese betalingsinitiatieven te ontwikkelen hebben aangetoond dat het waarborgen van brede toegang in het gehele eurogebied uiteindelijk altijd regelgevende maatregelen heeft vereist.^[16]

Daarom zijn beide zijden van de medaille – wijdverbreide acceptatie en brede toegang – noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de digitale euro een publiek goed is dat voldoet aan de verwachtingen van consumenten en winkeliers.

Deze twee aspecten zijn ook van essentieel belang voor de verwezenlijking van andere doelstellingen van overheidsbeleid. Ze zijn bijvoorbeeld cruciaal om ervoor te zorgen dat de digitale euro financiële inclusie kan ondersteunen en kansen kan creëren voor financiële intermediairs.

Een digitale euro zal een nieuw platform voor innovatie bieden dat echt Europees is. Zo kunnen intermediairs diensten voor hun klanten ontwikkelen die dan in heel Europa onmiddellijk beschikbaar voor eindgebruikers zijn. Het kan binnenlandse betalingsdienstaanbieders en nieuwe directe betaaloplossingen helpen om op te schalen en op Europees niveau te opereren. En het kan de afhankelijkheid van enkele dominante aanbieders verminderen, waardoor de concurrentie en de weerbaarheid toenemen.

Soepele Europese betaalervaring

De eurobankbiljetten hebben alle inwoners van het eurogebied de afgelopen 20 jaar in staat gesteld om overheidsgeld gemakkelijk te herkennen en te gebruiken, ongeacht in welk land ze wonen of waar ze betalingen doen.

Hetzelfde moet gelden voor de digitale euro. Mensen moeten overal in het eurogebied in digitale euro’s betalingen kunnen doen of ontvangen, ongeacht welke intermediair ze gebruiken om toegang te krijgen tot de digitale euro of in welk land ze zich bevinden.

Om dit te bereiken hebben we een gemeenschappelijke reeks standaarden nodig, die we aanduiden met de term ‘betaalschema’.^[17]

Het toepassingsgebied van deze standaarden zal beperkt blijven tot wat strikt noodzakelijk is om voor gebruikers een geharmoniseerde en gemakkelijke betalingservaring tot stand te brengen en aan te bieden, en tegelijkertijd de onder toezicht staande intermediairs in staat te stellen en uit te nodigen verdere diensten en oplossingen op deze basis te ontwikkelen.^[18]

Zelfs als onder toezicht staande intermediairs de digitale euro gaan distribueren, mag niet vergeten worden dat de digitale euro een verplichting is van de centrale bank. Het Eurosysteem, als emittent, zal aan de burgers van het eurogebied verantwoording moeten afleggen over zijn vermogen om aan hun betalingsbehoeften te voldoen. Het Eurosysteem moet daarom de standaarden kunnen reguleren om ervoor te zorgen dat het gebruik van een digitale euro in de toekomst net zo gestandaardiseerd is als het huidige gebruik van contant geld. Dit kunnen we bereiken door naar consensus toe te werken tussen alle betrokken belanghebbenden: consumenten, detailhandelaars, banken en niet-banken.

Brede beschikbaarheid door middel van de juiste economische prikkels

We moeten economische prikkels gebruiken om de actieve distributie van de digitale euro te stimuleren en ervoor te zorgen dat de digitale euro breed beschikbaar is. We hebben daarvoor vier kernbeginselen voor een vergoedingsmodel voor digitale euro’s voorgesteld.^[19]

U vroeg in eerdere hoorzittingen om meer details over deze beginselen, dus zal ik nu onze gedachten hierover met u delen. Uiteindelijk is het besluit over het regelgevend kader voor vergoedingen echter in de eerste plaats een zaak van u, als Europese wetgevers.

Het eerste beginsel is dat de digitale euro, als publiek goed, de samenleving moet dienen. We zijn van mening dat consumenten een digitale euro kosteloos moeten kunnen gebruiken voor dagelijkse doeleinden.^[20]

Ten tweede moeten intermediairs vergoed worden voor de diensten die ze verlenen, net als voor andere digitale betalingen.

Ten derde moeten wettelijke waarborgen voorkomen dat winkeliers te veel in rekening gebracht krijgen door intermediairs als ze verplicht worden de digitale euro als wettig betaalmiddel te accepteren. We zijn van mening dat de digitale euro kan leiden tot meer concurrerende tarieven en er zo voor kan zorgen dat de kosten voor winkeliers niet hoger zijn dan het huidige niveau voor vergelijkbare betaalmiddelen.

Ten slotte stellen wij voor dat het Eurosysteem zijn eigen kosten draagt, bijvoorbeeld voor afwikkelingsactiviteiten^[21] en het beheer van de gemeenschappelijke standaarden voor het verrichten en ontvangen van betalingen in digitale euro’s. Dit zou een weerspiegeling zijn van de aard van de digitale euro als publiek goed en dezelfde logica volgen als momenteel op contant geld van toepassing is. De besparingen als gevolg van het feit dat het Eurosysteem zijn eigen kosten dekt, zouden uiteindelijk de eindgebruikers ten goede moeten komen.

De weg vooruit

Ik rond mijn verhaal af.

Het ontwerp van de digitale euro en het bijbehorende regelgevend kader zijn essentieel om ervoor te zorgen dat de munt haar belangrijkste kenmerken behoudt als publiek goed.

Het is aan de Europese wetgevers om te beslissen of de digitale euro een inclusief, echt Europees betaalmiddel wordt dat overal in het eurogebied toegankelijk is en kan worden gebruikt, kosteloos is voor basisgebruik en de hoogste mate van privacy biedt. Het succes van een digitale euro ligt in uw handen.

De ECB is bereid al deze kwesties gedurende het gehele wetgevingsproces met u te blijven bespreken. Tijdens de volgende projectfase, die naar verwachting later dit jaar van start gaat, zullen we de noodzakelijke aanpassingen doen aan het ontwerp van de digitale euro die mogelijkerwijs uit de wetgevingsberaadslagingen voortvloeien.^[22] In die fase zullen we technische oplossingen en bedrijfsregelingen ontwikkelen en testen die nodig zijn voor een digitale euro.

Deze twee processen – wetgeving en ontwerp – moeten gelijktijdig doorgang vinden, zodat we, indien en wanneer nodig, snel met de uitgifte van een digitale euro kunnen beginnen. Het mogelijke besluit van de Raad van Bestuur om een digitale euro uit te geven wordt pas genomen nadat de wetgevingshandeling is vastgesteld.

We zullen alle noodzakelijke maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat de digitale euro als een echt publiek goed functioneert. Maar alle Europese instellingen moeten helpen ons gemeenschappelijke doel te bereiken, namelijk om de digitale euro tot een succes te maken. Daarom kijken we uit naar het wetgevingsvoorstel van de Europese Commissie. Het zal een beslissende stap voorwaarts zijn voor de digitale euro en hiermee loopt Europa voorop binnen de G7 wat betreft activiteiten in verband met digitale centralebankmunten.

Graag beantwoord ik nu uw vragen.